- اشاره 1
- 1- مفهوم تعلیم و تربیت 1
- تعلیم 2
- تربیت 4
- تزکیه چیست ؟ 6
- موضع تزکیه در تعلیم و تربیت 8
- برتری تزکیه بر تعلیم 11
- 2- اهمیّت و ضرورت تعلیم و تربیت 13
- اشاره 13
- مقصود از ضرورت 14
- اهمیت و ضرورت تعلیم و تربیت در قرآن و روایات 16
- اشاره 24
- 3- موضوع تعلیم و تربیت 24
- مقدمه 25
- آیا انسان قابلیّت تعلیم و تربیت را دارد؟ 27
- فطرت توحیدی و الهی در انسان 28
- انسان موجودی مختار 30
- تکامل انسان در پرتو اختیار 31
- اشاره 36
- 4- هدف تعلیم و تربیت 36
- تعریف هدف 37
- مقدمه 37
- هدف از تعلیم و تربیت 38
- هدف نهایی و برتر تعلیم و تربیت 39
- مقام قرب الهی 42
- آثار قرب به خدا 43
- اشاره 47
- 5- آیا تعلیم و تربیت بار ارزشی دارد؟ 47
- ارزش از دیدگاه علمی 48
- تعریف ارزش 48
- ارزش از دیدگاه فلسفی 49
- ذهنی بودن ارزش 50
- ارزش اقتصادی 50
- جستجو در انسان 51
- ارزش اخلاقی 51
- 6- تعلیم و تربیت و وراثت 1 58
- اشاره 58
- قواعد کلّی در طبیعت 59
- انسان از شمول قوانین مزبور خارج نیست 60
- اتحاد روح و بدن 61
- عوامل وراثت 62
- اجتناب از بعضی وصلتها 68
- دوران بارداری 70
- اشاره 73
- 7- تعلیم و تربیت و وراثت 2 73
- دورانهای مهّم رشد 74
- رشد چیست؟ 74
- مراحل رشد 74
- دوران جنینی 75
- دورۀ کودکی(از شیرخوارگی تا 7 سالگی) 75
- دوران طفولیت 80
- مرحلۀ نوجوانی( 14 سالگی تا 21 سالگی) 83
- مرحله جوانی 86
- اشاره 90
- 8- تعلیم و تربیت و محیط 90
- مقدمه 91
- محیط چیست ؟ 91
- محیط و تمایلات 94
- کودک و محیط 94
- پدر و مادر و عواطف کودک 96
- کودک و خانواده 96
- پدر و مادر و مراقبت از کودک 102
- مراقبت جسمی 104
- مراقبت روحی 105
- 9- تعلیم و تربیت و مدرسه 110
- اشاره 110
- تعریف مدرسه 111
- رسالت و مسؤولیت معلّم در محیط مدرسه 112
- مسؤولیت معلّم در برابر دانش آموز 115
- وظیفۀ دانش آموز در برابر معلّم، مکتب و جامعه 118
- نقش خانواده در مدرسه 124
- نقش مدرسه در خانواده 126
- هماهنگی بین مدرسه و خانواده 128
- 10- تعلیم و تربیت و محیط اجتماعی 130
- اشاره 130
- مقدمه 131
- محیط و شخصیّت 134
- محیط و عادت 138
- اشاره 144
- 11- تعلیم و تربیت و اخلاق 144
- اخلاق چیست ؟ 145
- موضوع اخلاق 145
- نفس انسانی 146
- ملاک ارزش اخلاقی 148
- اشاره 149
- نکتۀ اوّل 149
- چند نکته 149
- نکتۀ دوّم 151
- نکتۀ سوّم 151
- نکتۀ چهارم 152
- تأثیر تعلیم و تربیت در اخلاق 155
- 12- تعلیم و تربیت و نفس 160
- اشاره 160
- بحثی کوتاه در شناخت نفس 161
- هدف از معرفت نفس 161
- طریق اصلاح نفس 165
- عبادت، یا راه تقرّب به خدا 168
- اشاره 171
- 13- تعلیم و تربیت و جهاد 171
- فلسفۀ وجود ارتش 172
- تعلیم و تربیت ارتش 175
- تعلیم و تربیت جنگی 178
- آموزش اسلحه 179
- آموزش تاکتیکهای جنگی 180
- آموزش کسب اطلاعات از دشمن 182
- تأثیر تعلیم و تربیت در جهاد 183
- فلسفۀ جهاد 187
- اشاره 191
- 14- تعلیم و تربیت و اقتصاد 191
- مفهوم اقتصاد 192
- هدف اسلام از به وجود آوردن روش اقتصادی 193
- نقش تعلیم و تربیت در اقتصاد 194
- تأثیر تعلیم و تربیت بر اقتصاد 197
- چند نکته 199
- بهترین سرمایه گذاری برای تعلیم و تربیت 201
- فقر اقتصادی و تأثیر آن در تعلیم و تربیت 205
- اشاره 209
- 15- تعلیم و تربیت و فرهنگ 209
- فرهنگ در لغت و اصطلاح 210
- فرهنگ اسلامی 211
- تعلیم و تربیت و میراثهای فرهنگی 213
- نقش تعلیم و تربیت در توسعۀ فرهنگ 218
- اشاره 223
- 16- تعلیم و تربیت و سیاست 223
- هدف در سیاست اسلامی(الهی) 224
- تعریف سیاست 224
- شروع رشد سیاسی 226
- نقش تربیت در تشکیل حکومت 228
- نگاهی چند 229
- چه اشخاصی می توانند حاکم شوند؟ 233
- نقش حکومت در تربیت 233
- وظایف حاکم و زمامدار 235
- آراستن مردم به زیورهای اخلاقی 236
- پیراستن بدیها از جامعه 237
- اشاره 240
- 17- تعلیم و تربیت و کارگزاران 240
- مقدمه 241
- جایگاه کارگزاران در نظام حاکم 241
- جایگاه خاص کارگزاران در نظام اسلامی 242
- نقش کارگزاران در اصلاح جامعه 243
- روش تربیت کارگزاران 251
- آموزش عام اخلاقی تربیتی 251
- آموزش خاص اخلاقی تربیتی 252
- آموزش خاص مسائل اداری 253
- چه کسی مسئول تربیت کارگزاران است ؟ 254
- اشاره 256
- 18- تعلیم و تربیت و زن 256
- موقعیت تکوینی زن 257
- بیان یک قانون 257
- مقدّمه: 257
- مسئولیت تربیتی اخلاقی زن قبل از ازدواج 260
- مسئولیت زن در برابر خود 260
- مسئولیت در برابر دیگران 262
- مسئولیت تربیتی اخلاقی زن هنگام ازدواج 263
- اولین وظیفه 266
- حسن تبعّل 267
- دومین وظیفه زن 272
- وظیفه زن در ساختار کودک 272
- تغذیه حلال 273
- اشاره 275
- 19- تعلیم و تربیت و بلوغ 275
- مفهوم بلوغ 276
- مقدمه 276
- بهره گیری از بلوغ 277
- بلوغ فکری و علمی 281
- چگونگی وصول به بلوغ شخصیت انسانی 286
- بلوغ در شخصیت انسانی 286
- بلوغ جنسی 289
- بلوغ اقتصادی 293
- بلوغ سیاسی 296
- اشاره 299
- 20- تعلیم و تربیت وظیفه ای همگانی 299
- حقیقت وظیفه چیست ؟ 300
- مقدمه: 300
- منظور از همگان چه کسانی هستند؟ 302
- اهمیت تعلیم و تربیت برای خود 305
- تعلیم و تربیت برای خود 305
- بعد فردی و تربیت برای خود 306
- بعد اجتماعی تعلیم و تربیت برای خود 309
- سخنی مشترک در مورد وظیفه گروههای فوق 311
- تعلیم و تربیت برای همه 311
- مسؤولیت برنامه ریزی در امر تعلیم و تربیت برای همه 313
- مسؤولیت گروه فراهم آورنده امکانات مادّی 316
- گروهی که توانایی آموزش دادن را دارند 319
- گروهی که باید بیاموزند 319
- فهرست 320
نمودی.
رشد حقیقی انسان آنگاه ممکن می شود که ایمان به خدا در قلب او جای گیرد و فطرت الهی او به سوی اللّه پرکشد.
اگر سلمانها، ابوذرها، مقداد و شخصیت های بزرگی چون شیخ مفید، شیخ طوسی، سید رضی، سید مرتضی، شیخ مرتضی انصاری، مجلسی - اعلی اللّه مقامهم - در جامعۀ بشری می درخشند و نورافشانی می کنند، به خاطر نور خداست که از کودکی در قلب آنها تابیده است. و اگر امام خمینی(قده) حرکتی نو و عظیم در جهان اسلام به وجود می آورد و بنیانگذار جمهوری اسلامی می شود، به جهت پرورش یافتن براساس ایمان به خدا و تربیت صحیح است آری، کودکی که در جهت خدا حرکت کند و از هفت سالگی به خواندن نماز و قرآن مشغول شود، به شخصیت او احترام گذاشته شود و ایمان در او پرورش یابد، در سن چهارده سالگی که قدم به سن نوجوانی می گذارد از رشد سریعتری برخوردار خواهد گشت.
مرحلۀ نوجوانی( 14 سالگی تا 21 سالگی)
«دع ابنک یلعب سبع سنین و یؤدّب سبعا و الزمه نفسک سبع سنین فان أفلح و الاّ فانّه من لا خیر فیه(1)»؛ فرزندت را تا هفت سال بگذار بازی کند و در هفت سال دوّم باید زیر نظر باشد و براساس برنامه های تربیتی حرکت کند. در مرحلۀ (نوجوانی) او را ملازم با خودت کن(و شدیدا مراقب او باش) تا رستگار شود وگرنه خیری در او نیست.
مرحله نوجوانی، دوره تازه ای در زندگی انسان است. می توان گفت: اساسی ترین تغییر که از نظر روانی در نوجوان پیدا می شود، حس شخصیت و استقلال طلبی اوست. او نمی خواهد مطیع کامل پدر و مادر باشد و هرچه آنان بگویند پذیرفته و عقیده ای مطابق عقیده آنها داشته باشد؛ در برابر بایدها و نبایدها ایستادگی کرده، مقاومت نشان می دهد و زیر بار نمی رود؛ از امر و نهی دیگران بدش می آید، زیرا آن را
1- (1) . بحار، ج 104، ص 95، روایت 40.