فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی صفحه 95

میل و رغبت است. اگرچه تمایلات و رغبت های کودک، به فعلیت نرسیده ولی محیط نقش مؤثری در ایجاد آنها دارد و می تواند برانگیزندۀ میلها و رغبتها در او باشد. [میلها و رغبتها محرکهایی درونی هستند که به وسیلۀ انگیزه های خارجی برانگیخته می شوند].

انسان هرچه رشد می یابد، میلها و رغبتهای او از کمال بیشتری برخوردار می شوند؛ کودک با دیدن اسباب بازی به سوی آن جذب می شود، امّا در سنین بزرگسالی آن اسباب بازی نمی تواند انگیزه ای در او بیافریند. در هرسنّی میل و رغبتی متناسب با آن سن در انسان هست، چنانکه گفته اند: «ناگزیر در تو میل و گرایشی وجود دارد، میل و گرایش به چیزهایی که متناسب و درخور تو می باشد(1)». بنابراین، محیط می تواند برانگیزانندۀ میلها و رغبتها در جهت منفی باشد، و کودک را به جانب پستی ها سوق دهد و از او موجودی منحرف، بدبین، خشن و عقده ای بارآورد، و نیز می تواند سوق دهندۀ تمایلات او در جهت مثبت بوده، صفات انسانی را در کودک ایجاد نماید. برای این که انسان رغبت به خوبیها پیدا کند، (در هرمحیطی که باشد) باید همنشین های پاک برگزیده و از مجالست با هواپرستان بپرهیزد.

حضرت علی علیه السّلام فرمود: «مجالس الصّالحین داعیه إلی الصّلاح(2)»؛ همنشینی با صالحان و نیکوکاران، دعوت کننده به صلاح و نیکی است.

و نیز فرمود: «همنشینی با هواپرستان سبب فراموش کردن ایمان و موجب حضور شیطان است(3)».

پس از شناخت محیط، اینک به بحث از محیطهای گوناگون می پردازیم که کودک ناچار از حضور در آنهاست:

1 - محیط خانواده

2 - محیط مدرسه

1- (1) . بحار، ج 78، ص 141، روایت 35، (طبع تهران).
2- (2) . بحار، ج 75، ص 141، روایت 35، طبع بیروت.
3- (3) . شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 6، ص 354.