اصلاح الگوی مصرف از نگاه اسلام صفحه 127

امام باقر علیه السلام می فرمایند:

«إیّاک أن تطمح بصرک إلی من فوقک:(1) بپرهیز از این که به بالاتر از خود [در امور مادّی] چشم بدوزی.»

یک. پی آمدهای همنشینی با مترفان

در آیه شریفه یادشده از سوره حجر، دو دستور در مورد نوع نگاه آدمی به طبقات اقتصادی بالاتر از خود و ثروتمندان داده شده است.

نخست، نهی از چشم دوختن به امکانات مادّی آنان؛

دوم، حسرت نخوردن و اندوه نداشتن در برابر محرومیت از آن.

بسیارند افرادی که پیوسته وضعیت مادّی و سطح امکانات خود را با افراد بالاتر از خود مقایسه می­کنند و از کمبودهای خود نسبت به آنان، رنج می برند. این نوع نگاه، در ابتدا، آرامش روانی فرد و خانواده­اش را به هم می زند و حسرت و افسوس و سرخوردگی را، جایگزین لذت بردن از داشته­ها می­سازد. چه، پیوسته افرادی وجود دارند که از امکانات مادّی فزون­تر یا متفاوتی برخوردارند و نگاه مقایسه­ای، برای بیشتر افراد، نتیجه­ای جز حالت یادشده ندارد. بنابراین، حتّی ثروتمندان جامعه نیز، در معرض این آسیب­اند. زیرا «دستْ بالای دست بسیار است.»

افزون بر پیامد روحی- روانی این گونه فکر، پی­آمدهای اقتصادی و اجتماعی قابل توجهی نیز، دامن­گیر افراد می­شود. مسابقه مدگرایی و عوض کردن وسایل و لوازم زندگی بدون هیچ گونه نیازی، خرید وسایل اضافی، تجمّل گرایی افراطی، و در پی آن، اسراف و تبذیرهای گسترده برای صاحبان درآمدهای بالا، و در مقابل، بروز اختلافات شدید خانوادگی و عواقب ناشی از آن و حتّی گاه دست یازیدن به راه­های خلاف و غیر قانونی همچون اختلاس، سرقت و قاچاق، برای صاحبان درآمدهای پایین تر، بخشی از پی آمدهای منفی یادشده است. در سطح ملّی نیز، جامعه ای که از