اصلاح الگوی مصرف از نگاه اسلام صفحه 145

شادمان نباشید.}(1)

زهد در این مرحله، به معنای برخوردار نشدن از امکانات مادّی نیست، بلکه به معنای اسیر زیبایی های دنیایی نشدن است.

دوّم: بُعد عملی زهد، که برداشت کم و بازدهی زیاد می باشد،(2) مربوط به صرفه جویی در مصرف است و عرصه تولید را شامل نمی شود.(3)

بنابراین، زاهد حقیقی کسی است که از یک سو تمام توان خویش را در کار و تولید به کار بندد، و از دیگر سو، با دل نبستن به امور مادّی، به راحتی از آنچه به دست آورده است به سود نیازمندان و مصالح جامعه، صرف نظر کند.(4) نمونه روشن این سخن را می توان در سیره عملی پیشوای زاهدان، حضرت علی علیه السلام دید.(5)

زهد دارای ثمراتی است که از آن بین می توان به سخاوت،(6) ایثار، همدردی با محرومان و نیز آزادگی و آزادی از قید و بندهای مادّی اشاره نمود.(7)

دو. مطلوبیت قناعت، تحلیل مفهوم و بیان کارآیی آن

قناعت در لغت به معنای «روی آوردن به چیزی» است که از آن مفهوم رضایت و خشنودی نیز برداشت می شود.(8) و در اصطلاح گاه صفت فعل و به معنای «بسنده کردن به اندک در کالاهای مورد نیاز»(9) است و گاه صفت نفس و به مفهوم «صفت پایدار

1- . نهج البلاغه، حکمت 431.
2- . نک: مطهری، مرتضی، سیری در نهج البلاغه، ص247.
3- . برای اطلاع بیشتر در این باره نک: خلیلیان اشکذری، محمّد جمال، فرهنگ اسلامی و توسعه اقتصادی، صص193- 195.
4- . نک: محمّدی ری شهری، محمّد، التنمیه الاقتصادیه فی الکتاب و السنه، ص312.
5- . نک: همو، موسوعه الامام علی بن ابی طالب علیه السلام فی الکتاب و السنه...، ج9، صص343 و 376.
6- . نک: شبّر، عبدالله، الاخلاق، ص258.
7- . نک: مطهری، مرتضی، سیری در نهج البلاغه، صص223و 238.
8- . ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج5، ص33؛ ابن منظور، لسان العرب، ج8، ص297.
9- . راغب اصفهانی، مفردات، ص685.