اصلاح الگوی مصرف از نگاه اسلام صفحه 180

غذایی ساده و جامه­ای خشن، اکتفا می­فرمود. لیک در زمان امام کاظم علیه السلام، سطح زندگی عمومی بالا رفته بود. با این حال، شماری از مردم و به ویژه کسانی که گرایش های صوفیانه­ای داشتند، همچنان انتظار داشتند امام علیه السلام بسان علی علیه السلام، از غذای ساده و لباس خشن استفاده کند.(1) در حالی که نه زمان تحمّل چنین سطح مصرفی را داشت(2) و نه شرایط اقتصادی عموم مردم و حتّی اقشار کم درآمد تا این حدّ پایین بود. بدین جهت، امام علیه السلام شرایط را با شرایط زمان یوسف علیه السلام مقایسه فرمود. طبیعی است ساده زیستی حاکم در همه زمان ها به معنی ژنده پوشی و اکتفا به ضرورت­ها نیست. بنابراین روایت یاد شده، در راستای مقابله با جریانات صوفی­گری و رهبانیت طلبی آن زمان، ارزیابی می­شود.(3)

سوم: آن که امام علیه السلام خواسته­اند ضمن بیان نکته پیشین، این مطلب را نیز به مخاطب بفهمانند که وظیفه اصلی حاکمان، اجرای عدالت، صداقت در گفتار و عمل به وعده­ها است، که اگر این­ها به مرحله اجرا در نیاید، صرف ساده زیستی حاکم، کافی نیست.

این نکته نیز یادکردنی است که به فرض صحت حدیث، پوشیدن جامه­های طلا بافت و ابریشمی (به فرض که ابریشم خالص بوده) طبعاً مربوط به شریعت یوسف علیه السلام یا شریعتی که یوسف علیه السلام آن را تبلیغ می­کرد بوده است. چه، در شریعت اسلام، پوشش ابریشم خالص و طلا بافت، بر مردان ممنوع می­باشد.(4)

ب) الگوی مصرف از اموال عمومی و بیت المال

اشاره

استفاده از بیت المال، خواه برای مسؤلان و کارمندان و خواه برای عموم، شرایط

1- . مناظرات امام صادق علیه السلام با صوفیان آن زمان، تأییدی بر این سخن است.
2- . امام رضا علیه السلام فرمود: دوست داران بی بضاعت من، دوست دارند من روی نمد بنشینم و لباس خشن بپوشم ولی زمانه ما، آن را برنمی­تابد. نک: علاّمه مجلسی، بحار الأنوار، ج76، ص309.
3- . شاهد این سخن آن است که شبیه روایت یاد شده، از امام رضا علیه السلام نیز نقل شده است، زمانی که با جمعی از صوفیه مناظره می­فرمود. نک: همان، ج67، ص120.
4- . نک: طباطبایی یزدی، سید محمّد کاظم، العروه الوثقی، ج1، صص425- 426.