اصلاح الگوی مصرف از نگاه اسلام صفحه 299

الف) نکوهش لهو، لغو و لعب، و رابطه آن با تفریحات سالم

«لهو» در اصل به هر کاری گویند که آدمی را به خود مشغول سازد و از کارهای مهم و اهداف اساسی باز دارد.(1) با این حال, لهو در موارد فراوان به مفهوم مطلق سرگرمی و بازی بکار می­رود.(2)

«لغو» نیز در اصل به معنای «باطل» می­باشد(3) و غالباً در مواردی بکار می­رود که باطل و پوچ بودن, به جهت بی ارزش بودن و فقدان سود و فایده باشد.(4)

واژه «لعب» در غالب فرهنگ های عربی, به وضوح خود وانهاده شده است. لیک برخی آن را عمل بی فایده(5) و فاقد هدفی صحیح(6) معنا کرده اند.

از مجموع آیات(7) و روایات -که پس از این می آید- و گفتار واژه شناسان چنین بر می آید که «لهو» گاه در مفهوم اصلی خود بکار می­رود یعنی: حالت غفلت و سرگرمی خاصی که آدمی را از انجام وظایف مهم باز دارد و دیگر بار به معنی هر گونه سرگرمی به انگیزه لذت بردن یا سپری کردن وقت بدون آن که مانع کارهای مهم باشد. بر این اساس، می توان گفت لهو، امری نسبی است، چه، یک فعل ممکن است برای فردی بازدارنده از وظایف مهم باشد، ولی برای دیگری چنین پیامدی نداشته باشد.

حال با توجه به این مطلب, به نظر می­رسد لهو و مصادیق آن دست کم چهار حکم: حرمت, کراهت, اباحه و استحباب را می­تواند داشته باشد؛ پاره­ای از مصادیق لهو, حرام هستند و این, در مواردی است که مصداق لهو به معنی اصلی آن باشد, بدین معنا که

1- . نک: فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج2، ص87؛ ابن منظور، لسان العرب، ج15، ص258؛ راغب اصفهانی، مفردات، ص748.
2- . نک: راغب اصفهانی، مفردات، ص748.
3- . نک: فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج4، ص449.
4- . نک: ابن منظور، لسان العرب، ج15، ص250.
5- . نک: طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج2، ص166.
6- . نک: راغب اصفهانی، مفردات، ص741.
7- . برای نمونه نک: منافقون(63)، آیه9؛ انبیاء(21)، آیه3؛ تکاثر(102)، آیه1- 3؛ نور(24)، آیه37.