اصلاح الگوی مصرف از نگاه اسلام صفحه 351

از آن جا که سند هر دو روایت عیناً یکی می باشد، احتمال وحدت این دو، قوت می گیرد.(1) در نتیجه، مقصود از نفی اسراف این بوده است که تهیه غذایی لذیذ و مرغوب، به ویژه برای میهمان، اسراف به شمار نمی رود.

مؤید دیگر آن است که بر اساس روایات، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله هزینه ای که برای خرید عطر و مواد خوشبو کننده می­پرداخت، پیش از هزینه­های خوراک بود.(2) این خود نشان می­دهد که الگوی مصرف این کالا از دیدگاه شرع، فراتر از حدّی است که بسیاری از مردم برای خود ترسیم می­کنند و گاه صرف هزینه­هایی برای این مهم را، اسراف تلقی می­کنند. بدین جهت و ناظر به چنین دیدگاهی، امام علیه السلام -در حدیث پیش گفته- فرمود:

«آن چه در مورد خرید خوشبو کننده­ها هزینه کنی، اسراف نیست.»

روشن است که رسول خدا صلی الله علیه و آله هیچ گاه در خرید عطر، زیاده­روی غیر متعارف نداشته و آن را هدر نمی داده­اند.

ه ) زمینه ها و عوامل اسراف و تبذیر

اشاره

اسراف مالی و تبذیر، به ویژه هنگامی که به صورت رویّه ای فردی و فرهنگی در جامعه درمی آید، متأثر از چندین عامل فردی و اجتماعی است که در آموزه های دینی به آن اشاره شده است. از عوامل و زمینه های مهم در بروز اسراف و تبذیر می توان از عوامل زیر یاد کرد:

یک. ناآگاهی

جهل و ناآگاهی، عامل بسیاری از انحرافات اخلاقی و رفتاری، از جمله اسراف و تبذیر است. ناآگاهی به موضوع و معیارهای اسراف، سبب می شود بسیاری از افراد، ناخواسته، گرفتار اسراف شوند و حتّی برخی، تبذیر مالی را نوعی سخاوت پندارند و