اصلاح الگوی مصرف از نگاه اسلام صفحه 355

شش. تولید و عرضه نادرست کالا

تولید کالاهای غیر استاندارد و گاه عرضه نادرست آن، از دیگر عوامل اسراف و تبذیر در جامعه است که بیشتر، ریشه در ضعف وجدان کاری و کوتاهی در انجام وظیفه، یا نبود تخصّص لازم دارد. پیداست که بخشی از این گونه کالاها، به دست مصرف کننده و ناخواسته، دور ریخته می شود یا در جای خود، استفاده درست نمی شود؛ امام علی علیه السلام غلامان را، به دلیل پخت نان با کیفیت پایین، سرزنش می فرمود.(1)

همچنین، در آموزه های روایی، بر تولید کالا به گونه ای که کمترین ضایعات را داشته باشد، تأکید شده است. رسول خدا صلی الله علیه و آله دستور می داد اندازه نان را کوچک بگیرند، تا ضایعات آن کمتر باشد(2).

این نکته نیز یادکردنی است که روایاتی چند، بر خرید گندم و پختن نان در خانه -تا حدّ امکان- تاکید کرده و از خرید نان، پرهیز داده اند و آن را موجب فقر بیان نموده اند.(3) در سال های اخیر، دستگاه های کوچکی برای پخت نان در منزل ساخته شده است که می تواند این مهم را -بدون نیاز به وجود تنور در هر خانه- عملی سازد. با توجه به این که بیشترین ضایعات و اسراف نان، ناشی از خرید مقدار فراتر از حدّ نیاز، نگهداری غیر اصولی و دور ریختن نان های بیات می باشد، نهادینه شدن فرهنگ پخت نان در منزل، آثار و برکات اقتصادی فراوانی برای هر خانوار و کل کشور به همراه می آورد و به تعبیر روایات، موجب کاهش فقر می گردد. هرچند این کار نیازمند فرهنگ سازی و آماده نمودن زمینه ها است.

هفت. وسواس

از جمله عوامل اسراف، وسواس داشتن است. فرد وسواسی، به هنگام وضو گرفتن و

1- . نک: شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج16، ص619.
2- . نک: همان، ص618؛ نیز: انصاری، محمّد علی، دراسه حول الاسراف فی الکتاب و السنه، ص162.
3- . نک: شیخ کلینی، الکافی، ج5، صص167- 168.