اصلاح الگوی مصرف از نگاه اسلام صفحه 362

در آموزه های دینی و به ویژه در سیره و گفتار معصومان علیهم السلام شیوه هایی برای درمان این پدیده دیده می شود که می توان به صورت زیر، یادآور شد:

یک. تقویت باورها

یکی از شیوه های مهم در آموزه های دینی برای مقابله با مفاسد اقتصادی، اخلاقی و تحکیم ارزشهای دینی افراد، تقویت باور آنان به مبدأ و معاد است که همچون ناظری درونی، اجرای دستورات الهی را تضمین می کند.

این شیوه، در بحث مقابله با اسراف و تبذیر و درمان آن به روشنی نمایان است. آیات مربوط به اسراف، با نهی و نکوهشِ اسراف و تبذیر، سقوط معنوی و عذاب اخروی اسرافکاران را خاطرنشان می سازد.

افزون بر آن، باور به نظارت الهی از یک سو و سؤال از نعمت ها در قیامت(1) از سوی دیگر، در پیشگیری از زیاده روی در مصرف و اتلاف امکانات مادّی، تأثیر بسیاری دارد. این سخن هشدارگونه امیر مؤمنان علیه السلام نمونه ای از آموزه های روایی است که به پیامد اخروی اسراف و تبذیر می پردازد:

«ألا وإنّ إعطاء المال فی غیر حقّه تبذیر وإسراف وهو یرفع صاحبه فی الدنیا ویضعه فی الآخره ویکرمه فی الناس ویهینه عند الله:(2) بدانید که بخشیدن نابجای مال، تبذیر و اسراف است که قدرِ بخشنده را در دنیا بالا می برد و در آخرت پایین می آورد. او را در دیده مردمان گرامی می کند، و نزدِ خدا خوار.»

دو. تثبیت ارزش های اخلاقی

برخی آموزه های اخلاقی اسلام، در تقابل مستقیم با اسراف و تبذیر است و تحکیم و نهادینه ساختن آن در افراد، نوعی مقابله با این دو پدیده به شمار می رود.

ارزشهایی همچون زهد، قناعت، میانه روی و مانند آن از یک سو، و ترغیب به مبارزه