اصلاح الگوی مصرف از نگاه اسلام صفحه 364

اهل اسراف و تبذیر باشند و به این مسأله، هیچ گونه حساسیتی نشان ندهند، نمی توان انتظار پرورش فرزندانی را داشت که از این انحراف رفتاری، به دور باشند.

از این رو، معصومان علیه السلام با دیدن اسراف در خانواده، واکنش فوری نشان می دادند، چنان که در حدیثی چنین آمده که امام صادق علیه السلام میوه ای را دید که ناخورده، بیرون از خانه انداخته شده بود. امام علیه السلام با ناراحتی فرمود:

«ما هذا؟ إن کنتم شبعتم فإنّ کثیراً من الناس لم یشبعوا، فأطعموه من یحتاج إلیه:(1) این چیست؟ اگر شما خود سیر بودید، قطعاً بسیاری از مردم، سیر نیستند. آن را به کسی بخورانید که نیازمند است.»

بر این اساس، آموزش الگوی مصرف مطلوب و پرهیز از اسراف و تبذیر، بایستی از سنین کودکی آغاز گردد.

2. اتراف (رفاه زدگی و مصرف گرایی)

اشاره

یکی از محدودیت های مصرف، که از تمایزات اساسی مکتب اقتصادی اسلام با مکتب سرمایه داری است، ممنوعیت رفاه زدگی و مصرف گرایی مفرط در تأمین لذتهای مادّی است که در قرآن کریم و روایات، با نام «اتراف» تعبیر می شود. قرآن کریم در آیات متعدّد، به نکوهش اتراف و بیان ویژگی ها و عواقب مترفان پرداخته و آن را عامل نابودی جوامع دانسته است.

الف) مفهوم شناسی اتراف

اتراف از واژه «ترَف» به معنای نعمت و برخورداری از آن به کار رفته است و مُترف به کسی گویند که نعمت فراوان و غرق شدن در شهوات و خوشگذرانیها، او را به غرور و سرکشی، واداشته است.(2)