اصلاح الگوی مصرف از نگاه اسلام صفحه 365

کاربرد معنایی این واژه در قرآن کریم، بیانگر زندگی اشرافی، رفاه زدگی و لذّتگرایی ثروتمندان است که همراه با غرور و طغیان می باشد. بنابراین، کاربرد آن ویژه ثروتمندان است و برای افراد کم درآمد، هرچند به سهم خود مصرف گرا باشند، به کار نرفته است.(1)

با این توضیح، رابطه اتراف و اسراف مشخص می گردد؛ گرچه اتراف، همواره ملازم اسراف است ولی از یک سو در مفهوم اتراف، نوعی لذتگرایی و شهوت پرستی ناشی از ثروت زیاد نهفته است که عامل طغیان می باشد، و از دیگرسو، اسراف، مفهومی گسترده دارد که هرگونه زیاده روی در مصرف را دربرمی گیرد، هرچند همراه با ثروت زیاد نیز نباشد.

بنابراین، ثروت زیاد، مصرف گرایی، رفاه زدگی و تجمّل گراییِ همراه با غرور و طغیانِ ناشی از آن و اختلاف فاحش طبقاتی از معیارهای تشخیص اتراف است. یادکردنی است، در قرآن، واژه های دیگری نیز برای اشاره به زندگی اترافی و مترفان، به کار رفته است، از جمله واژه «بَطَر» که به معنای «طغیان و سرمستی بر اثر فزونی نعمت»(2) است، و نیز واژه «ملأ» که به معنای جمعیت چشمگیر و بیشتر ثروتمند است.(3)

ب) ویژگی های مترفان

اشاره

مترفان دارای صفات و ویژگیهایی اند که در زیر به برخی اشاره می کنیم:

یک. حق انکاری و مقابله با پیامبران و مصلحان اجتماعی

بارزترین شاخصه مترفان در قرآن، حق انکاری و مقابله با پیامبران است. به تصریح

1- . نک: حکیمی، محمّدرضا و دیگران، الحیاه، ج3، ص312؛ مدرسی، محمّد تقی، من هدی القرآن، ج14، ص418.
2- . برای آیه نک: قصص(28)، آیه58؛ نیز برای واژه شناسی نک: ابن منظور، لسان العرب، ج4، ص68؛ طباطبایی، سید محمّد حسین، المیزان، ج16، ص61.
3- . نک: راغب اصفهانی، مفردات، ص776.