اصلاح الگوی مصرف از نگاه اسلام صفحه 368

چهار. بی توجهی به محرومان و خودداری از مشارکت در کارهای خیر

روشن است که زندگی اترافی، نیازمند ثروتی فراوان است تا پاسخگوی اسرافها و مصرفهای افراطی مترفان باشد. از سوی دیگر، لذت جویی لجام گسیخته و تجمّل گرایی در زندگی، روحیه مسؤولیت پذیری و عواطف انسانی را سخت تضعیف یا نابود می سازد. در نتیجه، مترفان، نه توجهی به محرومان و نیازمندان خواهند داشت و نه مشارکتی در کارهای خیر. از این رو، قرآن کریم، آنان را بازدارندگان کارهای خیر(1) معرفی می کند و بی توجهی به یتیمان و مستمندان را ویژگی بارز آنها برمی شمارد.(2)

ج) عوامل اتراف

پیدایش و گسترش پدیده اتراف در فرد و جامعه، چندین عامل دارد که به عوامل مهم آن اشاره می کنیم:

الف) انباشته شدن ثروت در دست عدّه ای محدود، از عوامل مهم زندگی اترافی است، چراکه ثروت، به طور طبیعی، آدمی را به لذت جویی و تجمّل گرایی می کشاند.

ب) حاکمیت ارزشهای تکاثری در جامعه، به ویژه روحیه هم چشمی و رقابت در مصرف گرایی، ضعف بنیانهای اعتقادی و اخلاقی در میان افراد و الگوپذیری از مترفان، از عوامل مهم در گسترش اتراف است.(3)

ج) تهاجم تبلیغاتی و فرهنگی کشورهای صنعتی و پیشرفته بر جوامع عقب مانده و در حال توسعه، برای گسترش فرهنگ مصرف گرایی و در نتیجه، بازاریابی برای کالاهای تولیدی خود، اتراف و شاخصه های آن به ویژه مصرف زدگی را گسترده می سازد.(4)

د) نفوذ متکاثران و مترفان در حاکمیت که قرآن از آن تعبیر به «ملأ»(5) نموده است و

1- . نک: قلم(68)، آیه12.
2- . نک: فجر(89)، آیات17- 20.
3- . نک: شعراء(26)، آیات151- 152.
4- . نک: دفتر تبلیغات اسلامی، پدیده شناسی فقر و توسعه، ج2، ص210.
5- . برای نمونه نک: اعراف(7)، آیات75 و 88؛ مؤمنون(23)، آیات24 و 33.