اصلاح الگوی مصرف از نگاه اسلام صفحه 49

خواستید به شما عطا کرد، و اگر نعمت خدا را شماره کنید، نمی توانید آن را به شمار درآورید. }

دیدگاه فقیهان

فقیهان، در بحث چند و چون نفقه همسر و مصارف زندگی، عامل «نیاز» را به عنوان ضابطه اساسی مطرح کرده­اند و بر اساس آن، گاه مصداق­هایی را متناسب با عصر خویش بیان نموده­اند. به عنوان مثال محقّق حلّی می­گوید:

«امّا ضابطه مقدار نفقه، تأمین هر آن چیزی است که زن، بدان نیازمند است؛ همچون غذا و خورش و پوشاک و مسکن و خادم و وسیله روغن مالی [: لوازم آرایشی].»(1)

در باره شرایط فقیر مستحق دریافت زکات نیز، برخی تصریح کرده­اند تمامی «نیازمند یهای» فقیر از داراییش استثنا می شود و با دارا بودن آنها، [اگر خرج سالش را نداشت] پرداخت زکات به او و خانواده اش جهت تأمین مخارج زندگی، مُجاز است.(2)

همچنین، در بحث خمس، در توضیح این مسأله که: خمس پس از اخراج مؤونه، محاسبه و پرداخت می­شود، گفته­اند:

«مراد از مؤونه، هر آنچه چیزی است که شخص بدان «نیاز» دارد.»(3)

یکی از فقیهان می­گوید:

«خانه مناسب شخص و نیز [هزینه های مربوط به] همسر مناسب و تمامی نیازمندی ها، همچون ظروف، وسایل، خدمتکاران، کنیزان، اسب­ها، فرش و رختخواب، هدایا، لباس، مرکب­ها و مانند آن، همگی داخل در مؤنه می­باشند.»(4)

چنان که در بحث استطاعت حج نیز، نیاز را مطرح کرده­اند.(5)

1- . نک: محقّق حلّی، شرایع الاسلام، ج2، ص570. و نیز نک: شهید ثانی، مسالک الأفهام، ج8، ص457؛ حلّی، ابن ادریس، السرائر ج2، ص655؛ علاّمه حلّی، قواعد الأحکام، ج3، ص104.
2- . نک: نجفی، محمّد حسن، جواهر الکلام، ج15، ص319.
3- . همان، ج16، ص59.
4- . کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، ج2، ص362.
5- . نک: نجفی، محمّد حسن، جواهر الکلام، ج17، ص274.