اصلاح الگوی مصرف از نگاه اسلام صفحه 60

یأخذ الزکاه:(1) آیا مرا وا می­داری به او دستور دهم خانه­اش را، که عزّت او و محل سکونتش است، بفروشد! یا کنیزش را، که او را از گرما و سرما حفظ می­کند و آبروی او و خانوده­اش را صیانت می­نماید بفروش رساند! یا به او دستور دهم غلام و شترانش را که وسیله کسب درآمدش می باشد بفروشد؟![خیر]، بلکه زکات دریافت کند.»

صاحب جواهر از این روایت، استثنای همه نیازمندی­های فرد را فهمیده است.(2)

در بحث فقیری که استحقاق دریافت زکات را دارد، امام صادق علیه السلام فرمود:

«فان لم تکن الغله تکفیه لنفسه و لعیاله فی طعامهم و کسوتهم وحاجتهم من غیر اسراف، فقد حلْت له الزکاه:(3) پس اگر محصول کشاورزی برای غذا و پوشاک و نیازمندی­های خود و خانواده­اش -بدون زیاده­روی و اسراف- کافی نیست، دریافت زکات برای او حلال است.»

5. سطح عمومی (معروف)

پنجمین سطح از سطوح برآورده نمودن نیازهای مادّی (مصرف)، سطح عموم مردم یک جامعه است. افراد در این سطح از خط فقر بالاتر آمده و نسبت به سطوح پیشین از وضعیتِ معیشتیِ بهتری برخوردار ند.

از این سطح در متون دینی، بیشتر به «معروف» تعبیر شده است. ولی در برخی عبارت کفایت،(4) اقتصاد،(5) حدّ وسط(6) و غنا(7) نیز دیده می شود.

شایع ترین معنایی که در متون فقهی برای معروف به کار رفته است در مباحث امر به معروف و نهی از منکر است. امّا مراد از این واژه در این جا (محل بحث)، مصارفی است

1- . همان.
2- . نک: نجفی، محمّد حسن، جواهر الکلام، ج15، ص319.
3- . نک: شیخ مفید، المقنعه، ص263؛ شیخ کلینی، الکافی، ج3، ص561.
4- . شیخ طوسی، المبسوط، ج6، ص3.
5- . نراقی، احمد، عوائد الأیام، ص635.
6- . نجفی، محمّد حسن، جواهر الکلام، ج31، ص339.
7- . بحرانی، یوسف، حدائق الناضره، ج18، ص15.