اصلاح الگوی مصرف از نگاه اسلام صفحه 68

درهماً فاشتریت بدانقین لحماً وبدانقین تمرأ، ورجعت بدانقین لحاجه. قال: فوَضع ابو عبدالله علیه السلام یَدَه علی جبهته ساعه، ثم رفع رأسه، ثم قال: إنّ الله نظر فی أموال الأغنیاء، ثم نظر فی الفقراء فجعل فی أموال الأغنیاء ما یکتفون به، ولو لم یکفهم لزادَهم. بلی فلیُعطه ما یأکل ویشرب ویکتسی ویتزوّج ویتصدق ویحجّ:(1) ابو بصیر گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: پیرمردی از اصحاب ما [:شیعیان] به نام عمر که نیازمند است، از عیسی بن اعین درخواست کمک کرد. عیسی به او گفت: البته نزد من زکات هست، ولی به تو نمی­دهم. وی گفت: برای چه؟ گفت: زیرا دیدم که گوشت و خرما خریدی. وی پاسخ داد: من صرفاً یک درهم به دست آوردم و به دو دانق[از آن] گوشت و به دو دانق خرما خریده و دو دانق را نیز برای برآوردن نیازی دیگر، بازگرداندم. [ابوبصیر] گوید: امام صادق علیه السلام دست خویش را لحظه­ای بر پریشانی­اش نهاد، آن گاه سرخود را بلند نمود و فرمود: به راستی خداوند به اموال توانگران نظر فرمود، سپس به نیازمندان نظر کرد. آن گاه در اموال توانگران، به مقداری [برای فقیران] قرار داد که برای آنان کافی باشد، و اگر کفایت نمی کرد بر آن می افزود.آری، باید [از زکات آن قدر] به او بدهد تا بخورد و بنوشد و بپوشد و ازدواج کند و صدقه دهد و حج گزارد.»

«عن سماعه قال: سألت ابا عبدالله علیه السلام عن الزکاه هل تصلح لصاحب الدار والخادم؟ فقال: نعم:(2) سماعه گوید: از امام صادق علیه السلام پرسیدم: آیا زکات به کسی که خانه و خادم دارد، می رسد؟ فرمود: آری.»

نیز سخن معروف امام علی علیه السلام به صحابی خود: «علاء» و نکوهش او به سبب اکتفا به حداقل ها که پس از این خواهد آمد(3)، بر این مطلب دلالت دارد.

پنج. نرسیدن به حدّ اسراف و اتراف

در مورد نکته دوم، یعنی نرسیدن سطح مصرف به حدّ اسراف و اتراف، آیات و

1- . شیخ کلینی، الکافی، ج3، ص556.
2- . همان، ج3، ص561.
3- . به بحث «نفی تفریط در مصرف» از همین کتاب مراجعه کنید. نک: نهج البلاغه، خطبه 200.