اصلاح الگوی مصرف از نگاه اسلام صفحه 83

3. شأن از دیدگاه فقیهان

اشاره

فقیهان در مواردی به مسأله شأن پرداخته اند که اکنون به یادآوری و تحلیل آنها می پردازیم:

در بحث تأمین نیازهای همسر که بر عهده شوهر است، برخی از فقیهان، به طور مکرّر به مسأله شأن و لزوم توجه به آن در تعیین چند و چون کالاهای مصرفی اشاره کرده­اند. برای نمونه، شیخ طوسی گوید:

«فانْ کانت من اهل بیت کبیر ولها شرف ونسب ومال وثروه ومثلها لایعجن ویطبخ ویکنس... فعلیه إخدامها:(1) پس اگر [زن] از خانواده ای بزرگ و دارای شرافت، نسب، مال و ثروت باشد که امثال او دست، به خمیر کردن و پختن و جارو زدن نمی­زنند... بر مرد لازم است خادمی برایش فراهم آورد.»

ابن برّاج نیز در گفتاری مشابه سخن شیخ طوسی، گوید:

«پس اگر خانواده بزرگ و دارای نسب و شرافت و مال و ثروت باشد که امثال او، در خانه خود، خدماتی مانند آشپزی، خمیر کردن، شستن لباس و جارو کردن منزل را انجام نمی دهند... بر مرد لازم است برای او خادمی بیاورد، و اگر از مردمان فرو دست است...، خادم آوردن برای او واجب نیست.»(2)

شهید ثانی، در بحث تعیین نیازمندی­های مادّی همسر، لزوم فراهم ساختن خادم را صرفاً برای زنی می­داند که دارای شرافت و جایگاهی باشد که آن را اقتضا نماید. در غیر این صورت، تهیه خادم لزومی ندارد، مگر آن که زن، بیمار یا زمین گیر باشد. چنان که در چند و چون مسکن و لوازم زندگی، سطحی را لازم می­داند که لایق زن باشد.(3) او همچنین، برای زنی که اهل «تجمّل» است [یعنی از خانواده­ای که به سبب

1- . شیخ طوسی، المبسوط، ج6،؛ ص4، نیز نک: فاضل هندی، کشف اللثام، ج7، ص565.
2- . نک: ابن برّاج، المهذب ج2، صص342- 343؛ نیز نک: نجفی، محمّد حسن، جواهر الکلام، ج31، ص336؛ فاضل هندی، کشف اللثام، ج7، ص565.
3- . نک: شهید ثانی، مسالک الأفهام، ج8، صص456- 458.