اصلاح الگوی مصرف از نگاه اسلام صفحه 93

4- - نک. شیخ کلینی، الکافی، ج4، ص18.

ترجیح ایثار، برطرف می گردد.

در پایان این نکته نیز یاد کردنی است که بی توجهی به اصل یادشده، موجب نابسامانی در امور اقتصادی و تأمین نشدن نیازهای اساسی می­گردد. امام علی علیه السلام فرمود:

«من اشتغل بغیر المهمّ ضیّع الأهم:(1) هرکس به چیزی که مهم نیست بپردازد، آن چه را که مهم تر است، تباه می­سازد.»

ج) اصل تقدیر معیشت

اشاره

از اصول مهم اسلامی در مصرف، تدبیر امور اقتصادی و انضباط مالی است که با عنوان «تقدیر معیشت»(2) مطرح می گردد. تقدیر معیشت در واقع برنامه ریزی صحیح و واقع بینانه و ساماندهی به مسائل اقتصادی است تا استفاده از امکانات مالی برای تأمین نیازها و رفاه نسبی، هرچه بیشتر و بهتر انجام گیرد. روشن است که نبود تدابیر لازم در تخصیص درآمد و مصرف، اتلاف سرمایه های مادّی و هدر رفتن نیروهای انسانی را باعث می شود و دستیابی به رفاه و آسایش را -به ویژه در صورت محدودیت درآمد و امکانات- دشوار یا ناممکن می سازد. اهمیت این موضوع در بُعد اقتصادی و به تبع آن در دیگر ابعاد زندگی، تا آن جاست که در روایات، از آن به عنوان «نیمی از ابزار تأمین زندگی» و نشانه ایمان و کمال شخص یاد شده است. امام علی علیه السلام می فرمایند:

«التقدیر نصف المعیشه:(3) تقدیر و اندازه گیری، نیمی از وسیله زندگی است.»

نیز می فرماید:

«قوام العیش حسن التقدیر وملاکه حسن التدبیر:(4) استواری زندگی، به حسن تقدیر است و ملاک آن، تدبیر نیک.»

1- . لیثی واسطی، علی بن محمّد، عیون الحکم و المواعظ، ص460.
2- . اگر چه به نظر می رسد تقدیر معیشت، افزون بر عرصه اقتصاد، دیگر عرصه ها را نیز شامل می گردد؛ همچون: آموزش و پرورش، سیاست، فرهنگ و نیز برنامه ریزی دولت در این زمینه ها، که خود، از مصرف نابجا جلوگیری می کند. لیک اکنون بحث ما در خصوص تدبیر معیشت در حوزه اقتصاد است.
3- . حرّانی، حسن بن علی بن شعبه، تحف العقول، ترجمه کمره ای، ص105.
4- . تمیمی آمدی، عبد الواحد، غرر الحکم، ص354.