درسنامه گزیده سیمای عقاید شیعه صفحه 152

کرد.

ثانیاً: آن چه از آیه به دست می‌آید این است که مشورت، هیچ تکلیفی برای حاکم نمی‌آورد، بلکه او آراء و اندیشه‌های مختلف را بررسی می‌کند و آن چه به نظرش سودمند می‌آید انتخاب می‌کند. خود خداوند در همین آیه می‌فرماید:

«پس چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن» که نشان می‌دهد تصمیم اصلی و نتیجه‌گیری از آراء و عمل به آن چه بیشتر به صلاح است، به خود مشورت کننده بر می‌گردد. اما اگر هنوز رئیسی وجود نداشته باشد، آیه بر آن منطبق نیست، چون در انتخاب خلیفه کسی نیست که از افراد مشورت خواهی کند تا در جریان آرای آن‌ها قرار گیرد و آن‌ها را ارزیابی کند و مفیدترین را برگزیند.

آیه دوم: وَ أَمْرُهُمْ شُوریٰ بَیْنَهُمْ (1); «کارهایشان به صورت مشورت در میان آن‌هاست.»

با این بیان که «امر» به «هُم» (آنان) اضافه شده و مفید معنای عام و شامل است (همه کارهایشان) که خلافت هم از آن جمله است و معنای آیه این می‌شود که: شأن مؤمنان در هر موردی، مشورت بین خودشان است.

پاسخ این استدلال آن است که آیه، دستور می‌دهد در کارهایی که مربوط به مؤمنین است مشورت کنند. اما این که تعیین خلیفه هم از امور مربوط به مردم باشد این آغاز بحث است.

سنت نبوی و دوازده امام

اشاره