درسنامه گزیده سیمای عقاید شیعه صفحه 33

خودش نسبت می‌دهد و می‌گوید:

أَنِّی أَخْلُقُ لَکُمْ مِنَ اَلطِّینِ کَهَیْئَةِ اَلطَّیْرِ فَأَنْفُخُ فِیهِ فَیَکُونُ طَیْراً بِإِذْنِ اَللّٰهِ(1)

من برای شما از گل به صورت پرنده می‌آفرینم، پس در آن می‌دمم، آن‌گاه به اذن پروردگار، پرنده می‌شود.

و از همین جا باید اعتراف کرد که انحصار آفرینندگی در خداوند، به معنای انکار سنّت‌ها در میان پدیده‌های طبیعی نیست، چرا که نظام علّت و معلولی در اجزای جهان ماده به معنای استقلال علّت در علیت و ایجاد نیست، بلکه خداوند این قانون را در جهان ماده به وجود آورده و خود او پشت این قضیه است. خورشید و هوا در رویش زمین مؤثر است، آب هم در رشد گیاه مؤثر است، ولی وجود مؤثر و تأثیرگذاری‌اش همه به اذن خدا و از مظاهر سنت‌های الهی در هستی است.

توحید در ربوبیت

توحید در آفرینندگی، مورد اتفاق میان بیشتر مشرکان بود و اختلاف آنان با موحّدان در توحید ربوبی بود. مشرکان زمان حضرت ابراهیم (ع) به یگانگی خالق هستی عقیده داشتند، جز این‌که به خطا معتقد بودند ستاره‌ها ارباب وسررشته‌داران این عالمند، مناظره حضرت ابراهیم (ع) با آنان نیز بر همین موضوع، یعنی ربوبیت اجرام آسمانی (ماه و خورشید و