- دیباچه 1
- بخش اوّل: شیعه و تشیّع 4
- اشاره 4
- اشاره 5
- درس اول: شیعه در لغت و اصطلاح، واژه شیعه در قرآن و حدیث 5
- «شیعه» در لغت و اصطلاح 5
- واژه شیعه در قرآن و حدیث 7
- درس دوم: پیدایش مذهب شیعه 11
- پیدایش مذهب شیعه 11
- اشاره 11
- بیان فضایل علی (ع) 12
- حدیث آغاز دعوت 12
- حدیث منزلت 13
- اعلان برائت از مشرکین 13
- حدیث غدیر 14
- درس سوم: فرضیههای موهوم پیرامون پیدایش شیعه 20
- اشاره 20
- فرضیههای موهوم پیرامون پیدایش شیعه 20
- فرضیه نخست: تشیع، ساخته و پرداخته عبدالله بن سبا 21
- نظر محقّقان درباره این فرضیه 22
- فرضیه دوم: رنگ و ریشه ایرانی تشیع 24
- بخش دوم: اصول اعتقادی 29
- اشاره 29
- درس چهارم: انواع توحید، صفات ذات و صفات فعل، صفات ثبوتیه و صفات سلبیه 30
- اشاره 30
- اصول اعتقادی 30
- توحید ذاتی 31
- توحید در صفات 31
- توحید در آفرینش 32
- توحید در ربوبیت 33
- توحید در حاکمیت 35
- توحید در عبادت 36
- صفات ثبوتیه و سلبیه 37
- صفات ذات و صفات فعل 37
- اشاره 40
- قضا و قدر 40
- درس پنجم: قضا و قدر، انسان موجود مختار، ضرورت نبوّت عامّه وخاصه، معاد و قیامت 40
- انسان، موجود مختار 41
- صفات انبیا 42
- ضرورت نبوّت عامّه 42
- نبوّت خاصّه 42
- معاد و قیامت 43
- بخش سوم: معیار توحید و شرک در عبادت 46
- اشاره 46
- اشاره 47
- معیار توحید و شرک در عبادت 47
- درس ششم: معیار توحید و شرک در عبادت، استعانت از غیر خداوند، درخواست شفاعت از مأذونان، توسّل به پیامبر (ص) و اولیا، نذر برای اولیا و تبرّک به آثار آنها 47
- استعانت از غیر خداوند 50
- اشاره 53
- اوّل: حقیقت و معنای شفاعت 53
- درخواست شفاعت از مأذونان برای شفاعت 53
- دوم: بررسی آیات نفی کننده و اثبات کننده شفاعت 55
- اشاره 55
- دسته دوّم: نفی صلاحیت بتها برای شفاعت 56
- دسته اول: نفی کننده شفاعت 56
- دسته سوّم: انحصار شفاعت در خدا و عدم شرکت دیگری 57
- دسته چهارم: شفاعت به اذن خدا 57
- سوم: محدوده شفاعت 58
- چهارم: شفاعتطلبی از پیامبر (ص) و اولیا که مأذون در شفاعتند 60
- توسّل به پیامبر (ص) و اولیا با همه اقسامش 62
- اشاره 62
- اول: توسل به خود پیامبر (ص) و قداست و شخصیت او 62
- دوم: توسّل به حق پیامبر (ص) و پیامبران و صالحان 66
- سوم: توسل به دعای پیامبر (ص) و صالحان پس از مرگ 67
- نذر برای اولیا 68
- تبرّک به آثار اولیا 69
- اشاره 69
- ٢. پیراهن یوسف و بینایی یعقوب (ع) 70
- ١. تبرّک به مقام ابراهیم (ع) 70
- ٣. تبرّک به جایگاه اصحاب کهف 71
- درس هفتم: زیارت قبور، بنای بر قبور، بنای مساجد بر قبور و نماز در آنها و گریه بر مرده 77
- زیارت قبور 77
- اشاره 77
- زیارت قبر پیامبر (ص) 78
- بنای بر قبور 80
- بنای مساجد بر قبور و نماز در آنها 81
- روش مسلمانان در بنای بر قبور صالحان 82
- گریه بر مرده 84
- تحلیلی بر حدیثِ عذاب شدن مرده بر اثر گریه بستگان 87
- اشاره 90
- بخش چهارم: جایگاه قرآن نزد شیعه 90
- اشاره 91
- درس هشتم: جایگاه قرآن کریم نزد شیعه امامیه، مصونیت قرآن از تحریف، تحریف در لغت و اصطلاح، امتناع راهیابی تحریف به قرآن 91
- جایگاه قرآن کریم نزد شیعه امامیه 91
- مصونیت قرآن از تحریف 91
- تحریف در لغت و اصطلاح 92
- امتناع راهیابی تحریف به قرآن 94
- درس نهم: گواهی قرآن به عدم تحریف و گواهی روایات بر مصونیت قرآن از تحریف 98
- اشاره 98
- گواهی قرآن به عدم تحریف - آیه حفظ 98
- آیه نفی باطل 99
- گواهی روایات بر مصونیت قرآن از تحریف 100
- ١. اخبار عرضه احادیث بر قرآن 100
- آیه جمع و قرائت قرآن 100
- اشاره 100
- ٢. حدیث ثقلین 102
- آیه حفظ 102
- آیه جمع و قرائت قرآن 103
- آیه نفی باطل 103
- اشاره 104
- شیعه و مصونیت قرآن از تحریف 104
- درس دهم: شیعه و مصونیت قرآن از تحریف، دو شبهه پیرامون تحریف، تاریخ گردآوری قرآن کریم 104
- شبهه دوم: مصحف فاطمه (س) 107
- شبهه اول: وجود مصحف علی (ع) 107
- دو شبهه پیرامون تحریف 107
- اشاره 108
- تاریخ گردآوری قرآن کریم 108
- شبهه دوم: مصحف فاطمه (س) 111
- شبهه اول: وجود مصحف علی (ع) 111
- بخش پنجم: بدعت در قرآن و حدیث 113
- اشاره 113
- درس یازدهم: بدعت در لغت و اصطلاح، بدعتگذاری در تعریف بدعت، عوامل پیدایش بدعت 114
- اشاره 114
- بدعت در لغت و اصطلاح 114
- بدعتگذاری در تعریف بدعت 116
- عوامل پیدایش بدعت 117
- بدعت نیکو، بدعت زشت 120
- اشاره 120
- درس دوازدهم: بدعت نیکو و بدعت زشت 120
- اشاره 120
- الف. تقیه هنگام ترس بر جان و مال 121
- ب. ازدواج موقت 123
- ج. بداء، یا تغییر سرنوشت با کارهای نیک و بد 124
- اشاره 126
- د. خمس در قرآن و حدیث 126
- ١. وجوب خمس در معدن از باب غنیمت 128
- ٢. خمس در سود کسب 130
- ه. رجعت 133
- بخش ششم: امامت نزد شیعه و اهل سنت 137
- اشاره 137
- درس سیزدهم: نقش امامت نزد شیعه امامیه، ساختار حکومت اسلامی پس از رحلت پیامبر (ص) ساختار اول: تعیین امام از سوی پیامبر (ص) 138
- نقش امامت نزد شیعه امامیه 138
- اشاره 138
- ساختار حکومت اسلامی پس از رحلت پیامبر (ص) 140
- اشاره 140
- ساختار اول: تعیین امام از سوی پیامبر (ص) 140
- اشاره 140
- ١. محال بودن رها کردن امت بدون پیشوا 140
- ٢. امت اسلامی و خطر سهجانبه 141
- ٣. تعیین امام در احادیث پیامبر (ص) 142
- اشاره 142
- ٢-٣. حدیث منزلت 143
- ١-٣. حدیث یوم الدّار 143
- ٣-٣. نصب امام در روز غدیر 144
- ساختار دوم: سپردن کار به مردم 149
- اشاره 149
- درس چهاردهم: ساختار دوم: سپردن کار به مردم، سنت نبوی و دوازده امام، اوصاف امام 149
- اشاره 149
- ١. اجماع مسلمانان 150
- ٢. آیا شوری اساس حکومت است؟ 151
- سنت نبوی و دوازده امام 152
- اشاره 152
- اوصاف امام 155
- اشاره 155
- الف. عصمت 155
- اشاره 155
- عصمت امام در قرآن کریم 156
- ج. برترین مردم 157
- ب. اعلمیت 157
- اشاره 159
- بخش هفتم: اهل بیت (ع) 159
- اهل بیت (ع) 160
- درس پانزدهم: اهل بیت (ع) در احادیث پیامبر (ص) ، مرجعیت علمی اهلبیت (ع) 160
- اشاره 160
- اهل بیت (ع) در لغت 161
- اهل بیت: در احادیث پیامبر (ص) 161
- مرجعیت علمی اهل بیت (ع) 162
- اشاره 162
- ١. حدیث ثقلین 163
- ٢. حدیث سفینه 164
- اشاره 168
- بخش هشتم: امام مهدی منتظر (ع) 168
- ظهور مصلح جهانی در آخر الزّمان 169
- اشاره 169
- درس شانزدهم: ظهور مصلح جهانی در آخر الزمان، اصل و نسب او، ولادت امام مهدی منتظر (ع) 169
- اصل و نسب او 170
- ولادت امام مهدی منتظر (ع) 171
- درس هفدهم: غیبت بعضی از پیامبران در امتهای پیشین، امام مهدی (ع) و طول عمر، علایم ظهور امام منتظر (ع) ، آثار سازنده وجود امام منتظر (ع) 174
- غیبت بعضی از پیامبران در امتهای پیشین 174
- اشاره 174
- امام مهدی (ع) و طول عمر 176
- علایم ظهور امام منتظر (ع) 176
- آثار سازنده وجود امام منتظر (ع) 177
- اشاره 183
- بخش نهم: صحابه و تابعین 183
- تعریف صحابه و تابعین 184
- درس هجدهم: صحابه و تابعین، تأثیر همنشینی در جانها، انواع صحابه در قرآن 184
- صحابه و تابعین 184
- اشاره 184
- تأثیر همنشینی در جانها 185
- انواع صحابه در قرآن 188
- اشاره 188
- الف. خبردادن قرآن از ارتداد گروهی از صحابه 189
- ب. پیامبر (ص) را در حال سخنرانی ترک کردن 190
- ج. خیانت به سبب آمیزش پنهانی 190
- د. فاسقی فریبکار 191
- و. نزاع و تخاصم بر سر غنایم 192
- ح. فرار از جنگ 193
- ط. نسبت فریب به خدا و پیامبر (ص) 194
- ی. منافقان نفوذی در بین صحابه 195
- سنت نبوی و عدالت صحابه 198
- الف. سردسته گروه تبهکار 198
- اشاره 198
- درس نوزدهم: سنت نبوی و عدالت صحابه، موضع پیامبر (ص) نسبت به صحابه ناشایست، صحابه در آیینه تاریخ 198
- اشاره 198
- ب. نافرمانی نسبت به فرمان پیامبر (ص) برای آوردن قلم و دوات 199
- ج. بازگشت به قهقرا پس از رحلت پیامبر (ص) 200
- اشاره 201
- الف. همه آمرزیدهاند مگر. . . 201
- موضع پیامبر (ص) نسبت به صحابه ناشایست 201
- ب. خدایا از کرده خالد به درگاه تو برائت میجویم 202
- ج. پیشگویی از سرانجام ذوالخویصره 202
- ه. نماز نخواندن پیامبر (ص) بر یکی از صحابه 203
- و. خبر دادن پیامبر (ص) از فرجام سیاه بعضی صحابه 203
- صحابه در آیینه تاریخ 204
- ز. صحابی قصاص میشود 204
- اشاره 207
- بخش دهم: وضو و نماز 207
- وضو و کیفیت شستن دستها 208
- درس بیستم: وضو 208
- اشاره 208
- وضو و مسح پاها یا شستن آنها؟ 210
- اشاره 211
- سبب اختلاف چیست؟ 211
- ١. اختلاف قرائت 212
- ٢. تمسّک به روایاتِ نسخ شده شستن 212
- ٣. اشاعه شستن از طرف حکومت 213
- مسح بر پا در احادیث نبوی 215
- صحابه و تابعین و مسح پاها 217
- اشاره 221
- اشاره 221
- درس بیست و یکم: اذان و اقامه 221
- اذان و اقامه 221
- اول. چگونگی تشریع اذان 222
- دوم: بخشهای اذان و اقامه 225
- اشاره 225
- بخشهای اقامه 226
- سوم: جزء بودنِ «حَی عَلی خَیرِالْعَمَلِ» در اذان 226
- چهارم: تثویب (الصّلاة خیرٌ من النّوم) در اذان صبح 228
- سخن بزرگان درباره «الصلاة خیر من النوم» 229
- دست روی دست گذاشتن (تکتّف) بدعت است یا سنّت؟ 233
- اشاره 233
- درس بیست و دوم: دست روی دست گذاشتن (تکتّف) بدعت است یا سنّت؟ و جزء بودن بسم الله و آشکار گفتن آن 233
- اشاره 233
- ١. حدیث ابوحمید ساعدی 234
- ٢. حدیث حمّاد بن عیسی 235
- ٣. روایت قاضی ابوحنیفه 238
- روایات ائمه اهل بیت (ع) 238
- جزء بودن بسم الله و آشکار گفتن آن 239
- اشاره 239
- ١. بسم الله، جزء فاتحه 240
- ٢. سبع المثانی همان سوره فاتحه است 242
- ٣. لزوم بلند گفتن بسم الله 244
- گفتن «آمین» پس از حمد 249
- اشاره 249
- درس بیست و سوم: گفتن «آمین» پس از حمد، قنوت در رکعت دوم، سجده بر زمین 249
- اشاره 251
- سجده بر زمین 251
- قنوت در رکعت دوم 251
- ١. اختلاف فقها در شرایط آنچه بر آن سجده میشود 252
- ٢. سنت در سجود، در زمان پیامبر (ص) و پس از او 254
- سجده بر لباس به خاطر عذر 257
- مرحله دوم: رخصت سجده بر حصیر و سجاده حصیری 257
- راز استفاده از تربت پاک 258
- حاصل بحث 258
- درس بیست و چهارم: نشستن پس از سجده دوم، جمع بین دو نماز 263
- نشستن پس از سجده دوم 263
- اشاره 263
- جمع میان دو نماز در حضر در حال اختیار 264
- قرآن و جمع بین دو نماز 267
- جمع بین دو نماز در حضر و حال اختیار، در روایات 268
آفریده است: إِنّٰا کُلَّ شَیْءٍ خَلَقْنٰاهُ بِقَدَرٍ(1).
و قضاء، آن است که کار به مرحله قطعی و حتمی برسد و در همان حال، اراده و اختیار انسان در رسیدن کار به مرحله قضاء، نقش دارد. انسان با انتخاب کاری از کارها، سبب میشود که چیزی بر او حتمی و قطعی میگردد.
انسان، موجود مختار
انسان در تصمیمگیری نسبت به یکی از دو طرف یک کار (انجام یا ترک) با قدرتی که خداوند به او سپرده است، دارای اختیار است. کار او از یک جهت به خدا نسبت داده میشود، و از جهتی دیگر در همان وقت به خودش نسبت داده میشود. نسبت به خدا داده میشود از آن جهت که با قدرت و توانی انجام میدهد که از سوی خدا به او داده شده است و به خودش نسبت داده میشود، چون با اختیار خود یکی از دو کار را برگزیده است. به همین خاطر از اهل بیت (ع) نقل شده است که:
«لا جبر ولا تفویض، ولکن امرٌ بین الأمرین.»
نه جبر است نه تفویض، بلکه امری میان این دو تاست.
1- قمر: ۴٩.