- پیشگفتار 1
- اشاره 3
- تفاوت اثبات صانع با معرفت الله 3
- مقدمه 3
- سه فرض تحقّق اثبات صانع 5
- اثبات عقلی صانع یعنی چه؟ 6
- فصل اول: کشف مصنوعیّت در پرتو نور عقل 8
- تنبّه به مصنوعیّت خودمان 8
- بخش اول: اثبات عقلی صانع متعال 8
- کمالات ما نشانه ی نیاز ما 11
- غیریّت کمالات با ما 12
- غیریّت «من» با وجود 14
- تنبّه عقلی به نیاز ذاتی خودمان 15
- تنبّ عاقل به مصنوعیّت سایر موجودات 17
- قائم به خود نبودن کمالات ما 19
- نوریّ الذّات بودن کمالات 19
- نیاز کمالات به ماهیّت 20
- حدوث کمالات به سبب حدوث ماهیّت 23
- ضرورت وجود صانع 24
- فصل دوم: تلازم مصنوعیّت با وجود صانع مختار 24
- دلیل اوّل: حدوث کمالات 26
- غیریّت صانع با کمالات وجودی 26
- اشاره 26
- دلیل دوم: مختار نبودن کمالات 27
- دلیل سوم: وجود نقایص و کاستی ها 29
- مقصود صحیح از تعبیر «صانع مختار» 32
- فصل سوم: مباینت میان صانع و مصنوعات 32
- عدم شباهت صانع با مصنوعات 33
- معنای موجودیّت صانع 34
- مقدمه ی اوّل: ذهن توانایی ابداع ندارد 35
- تصوّرناپذیری صانع متعال 35
- اشاره 35
- مقدمه ی دوم: صورت سازی از روی مصنوعات 37
- عدم امکان سلب ذاتی در مقام تصوّر 39
- عدم امکان تصور موجود بی نیاز از روی مصنوعات 40
- حدود ذاتیِ کمالات وجودی 41
- حکایت تصوّرات ذهنی از مصنوعات نیازمند 44
- فصل چهارم : تنزیه صانع متعال 46
- معنای تنزیه و ضرورت عقلی آن 46
- تنزیه صانع از نقایص و کمالات مصنوعات 47
- اشکال ارتفاع نقیضین و پاسخ آن 48
- معنای تنزیهی اسناد کمالات به صانع متعال 49
- به کار بردن تعبیر ایجابی و سلبی برای صانع 50
- یک معنای «موجود» و «وجود» 51
- اشاره 51
- آیا اطلاق «موجود» و «وجود» بر صانع متعال صحیح است؟ 51
- معنای دیگر «موجود» 52
- معنای دیگر «موجود» 53
- تنزیهی معنا کردن الفاظی که بر صانع اطلاق می شوند 55
- عدم اطلاق «وجود» بر صانع متعال 55
- معنای تنزیهی صفات فعلِ صانع متعال 56
- فصل پنجم : خروج صانع متعال از حدّین (حدّ تعطیل و حدّ تشبیه) 61
- اشاره 61
- نفی تعطیل از صانع بدون کشف عقلانی از او 62
- اشکالات مطرح شده به تصدیق بدون معرفت (یاتصوّر) صانع متعال 63
- تصدیق غیر ذهنی از امور وجدانی 64
- انکار امور وجدانی بدون تصوّر آن ها 65
- شکّ وجدانی بدون نیاز به تصوّر 66
- آیا امر غیر قابل تصوّر، تصوّر می شود؟! 67
- تصدیق امور غیر معلوم و غیر قابل تصور 68
- فرض انکار صانع متعال 70
- فرض شک در وجود صانع متعال 72
- صانع غیر قابل تصوّر حقیقتاً تصوّر نمی شود 73
- معنای دقیق «اثبات» صانع 74
- تفاوت «اثبات» با ن«اعتقاد» 76
- خروج صانع از حدّ تشبیه 77
- وله عاقل در مورد خروج صانع از حدّ تعطیل و تشبیه 78
- فصل ششم: توحید صانع متعال 80
- توحید صانع: نفی تشبیه از او 80
- نفی تعدّد: یکی از لوازم توحید صانع 81
- انقسام ناپذیری: معنای دوم توحید 83
- اشاره 84
- اشکال ناسازگاری وحدت صانع با تنزیه او 84
- تفاوت میان «معنی» و «مفهوم» یک لفظ 85
- پی بردن از معنای لفظ به مفهوم آن 87
- اختلاف مفاهیم برخاسته از اختلاف معانی 88
- عدم امکان اطلق مفاهیم بر صانع متعال 89
- ضرورت تنزیه صانع و معنای دقیق آن 90
- ریشه ی تفاوت میان اطلاق تعابیر سلبی و ایجابی بر صانع 92
- تفاوت تنزیه صانع با اثبات صفات برای او 93
- پاسخ به اشکال ناسازگاری وحدت صانع با تنزیه او 94
- ناسازگاری وحدت صانع با اثبات صفات برای او 95
- اشکال تعدّد مفاهیم انتزاعی از مصداق واحد 96
- محدودیّت ذاتی صفات کمالیّه 98
- عدم صدق مفاهیم صفات کمالیّه بر صانع متعال 100
- توحید صانع: مرحله ای از اثبات او 101
- بخش دوم: شواهد نقلی اثبات صانع متعال 103
- جنبه ی تنبیهی داشتن ادلّه ی نقلی در بحث اثبات صانع 103
- تذکّر به اثبات صانع، خارج از ظرف تحقّق آن 104
- حدیث1: نشانه های مصنوعیّت در بدن انسان 105
- فصل اول: نشانه های مصنوعیّت در انسان و سایر اشیاء 105
- حدیث2: بیست و دو نشانه ی مصنوعیّت در جسم و روح انسان 109
- حدیث3: اگر مصنوع بودی، چگونه بودی؟! 123
- حدیث4: سه نشانه برای اثبات صانع 124
- فصل دوم: ضرورت اثبات صانع 126
- حدیث5: دو شاهد برای ضرورت وجود صانع 126
- حدیث6: شگفتی های عالم، دلیل بر اثبات صانع 127
- حدیث 7: جنبه ی عُلویّ و سُفلیّ انسان دو شاهد بر وجود صانع 129
- حدیث 8: مصنوعات، تنها راه اثبات صانع 130
- حدیث 9: دلالت شاهد بر غائب 131
- فصل سوم: تباین میان صانع و مصنوع 132
- حدیث 10: لزوم عدم شباهت صانع با مصنوعات 132
- حدیث 31: تحدید، لازمه ی توصیف 134
- اشاره 137
- حدیث32: اشتراک در لفظ و اختلاف در معنای صفات 137
- بررسی فرض اشتراک مفهومی بین صفات خالق و مخلوق 138
- حدیث 33: مفاهیم تنزیهی برخی از صفات صانع متعال 141
- حدیث 34: مالک غیر مملوک و عالم غیر متعلّم 142
- حدیث 35: معنای لطیف بودن صانع متعال 143
- حدیث 36: صانعِ «لا مِن شیء» و عالم بدون شبیه 145
- حدیث 37: نفی معنای مخلوقات از خالق 146
- حدیث 38: منع سخن گفتن درباره ی صانع متعال 147
- فصل ششم: خروج صانع متعال از حدّین (حدّ تعطیل و حدِّ تشبیه) 149
- حدیث 39: اخراج صانع از دو جهت مذموم 149
- حدیث 40: نفی تعطیل از صانع = اثبات او 151
- حدیث 41: ضرورت خروج صانع از حدّ تعطیل و تشبیه 153
- حدیث 42: نفی تشبیه، لازمه ی اثبات صانع 155
- حدیث 43: اطلاق «شیء» بر صانع متعال 156
- حدیث 44: نسبت دادن «موجود» به صانع متعال 157
- حدیث 45: مذهب اثبات بلاتشبیه 157
- فصل هفتم: توحید صانع متعال 161
- حدیث 46: دو وجه صحیح و دو وجه نادرست برای وحدت صانع 161
- حدیث 47: تفاوت وحدت صانع و مصنوع 166
- حدیث 48: واحد بودن صانع متعال در وحدانیّت 169
- حدیث 49: معنای اَحَد و توحید 169
- حدیث 50: توحید، تمییز صفات خلق از خالق 170
- حدیث 51: تفسیر جمعی جملی توحید 170
- حدیث 52: وحدت غیر عددی 171
- فهرست منابع 172
پیشگفتار
از دو سال پیش که «کتاب عقل» در سه دفتر به تحریر درآمد، خداوند را شاکر بوده ایم که توفیق برداشتن اوّلین قدم را در نشر معارف الهی به زبان مأنوس برای نسل حاضر، به ما عنایت فرمود. اکنون پروردگار منّان را به خاطر لطف و عنایت جدیدش سپاس می گزارم که یکی از آرزوهای دیرین حقیر را محقّق فرمود. از ولیّ نعمت یگانه ی خود، غریب دوران، صاحب العصر و الزّمان (عج) هم ممنونم که با وجود عدم لیاقت، اجازه فرمود تا در موضوع «اثبات صانع» قطره ای از اقیانوس معارفشان را به رشته ی تحریر درآورم. بیشتر مطالب این کتاب در سالهای گذشته در جمع دوستانِ تشنه ی حقایق قرآنی و علوم الهی چند بار تدریس شده بود، امّا توفیق تنظیم و نشر آن تاکنون فراهم نشد. آنچه در کتاب حاضر ملاحظه می فرمایید، حاصل مطالبی است که از استید خود در این باب بهره برده ام، علاوه بر دقّت نظرهایی که ضمن بحث و گفتگو با دوستان در این موضوع به دست آمده است. «اثبات صانع» اولین دفتر «کتاب توحید» است و از خدای منّان عاجزانه درخواست می کنم که توفیق تکمیل این مباحث را با تنظیم دفترهای بعدی هر چه زودتر به این حقیر عنایت فرماید.
لازم به تذکّر است که در مباحث «کتاب توحید» همچون «کتاب عقل» بنای