- پیشگفتار 1
- تعریف توکل از نظر لغوی 2
- تعریف توکل در اصطلاح دانشمندان اسلامی 3
- توکل تنها باید به خداوند باشد 7
- اهمیت و ویژگی توکل بر خداوند 9
- وجوب و ضرورت توکل 10
- درجات توکل 14
- توجه به تلاش ها و اسباب در راستای توکل 17
- 1 _ محفوظ بودن از شر دشمنان: 21
- آثار و نتایج توکل 21
- اشاره 21
- 2 _ برخورداری از نصرت الهی و پیروزی در برابر جباران: 22
- 3 _ برخورداری از نعمت و فضل الهی: 23
- 5 _ ظهور ایمان: 24
- 6 _ رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی: 25
- 7 _ دور ماندن از وسوسه های شیاطین: 26
- 8 _ جلب مهر و محبت الهی: 28
- 9 _ برخورداری از کفایت الهی: 28
- زمینه های توکل 30
- مواضع توکل 32
- اشاره 32
- 2 _ هنگام روگردان شدن دشمنان و رویگردانی از آن ها: 33
- 1 _ هنگام طلب نصرت و پیروزی: 33
- 3 _ هنگام استقبال از قضای الهی: 35
- 6 _ در هر گفتار و کردار 36
- 5 _ در امر دین و دنیا: 36
- 4 _ در تثبیت و دوام ایمان: 36
- 8 _ توکل در همه امور لازم است 37
- 9 _ در تمام حالات باید توکل کرد 37
- ارتباط «توکل» با «تفویض»، «تسلیم»، «ثقه»، «رضا» 37
4 _ زمینه ساز دعا و نیایش:
از آن جا که توکل، ایجاد رابطه ای خصوصی با پروردگار است، انسان را به نیایش و درخواست نیاز از درگاهش فرا می خواند چنانکه حضرت شعیب پس از توکل بر خدا دست به دعا برمی دارد:
«عَلَی اللّهِ تَوَکَّلْنا رَبَّنَا افْتَحْ بَیْنَنا وَ بَیْنَ قَوْمِنا بِالْحَقِّ وَ أَنْتَ خَیْرُ الْفاتِحِینَ (اعراف: 89).»
_ تنها بر خدا توکل کرده ایم، پروردگارا میان ما و قوم ما به حق داوری کن که تو بهترین داورانی.(1)
همچنین آیات «85 و 86 سوره یونس» گواه این مطلب است که قوم موسی پس از توکل بر خداوند، دست به دعا بلند کرده و دو چیز را از خداوند می خواستند:
1 _ خدایا لباس ذلت را از ما دور کن؛
2 _ ما را از قوم ستمکار نجات بخش؛(2)
5 _ ظهور ایمان:
در آیات متعدد قرآنی همچون:
«وَ عَلَی اللّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُوءْمِنُونَ (ابراهیم: 11).»
_ که مؤمنان را توکل کنندگان بر خدا معرفی می کند.
به این حقیقت می رسیم که با توکل، ایمان ظاهر
1- 1 _ همان، ج 6، ص 131.
2- 2 _ المیزان، ج 9 و 10، ص 114.