- پیشگفتار 1
- تعریف توکل از نظر لغوی 2
- تعریف توکل در اصطلاح دانشمندان اسلامی 3
- توکل تنها باید به خداوند باشد 7
- اهمیت و ویژگی توکل بر خداوند 9
- وجوب و ضرورت توکل 10
- درجات توکل 14
- توجه به تلاش ها و اسباب در راستای توکل 17
- آثار و نتایج توکل 21
- اشاره 21
- 1 _ محفوظ بودن از شر دشمنان: 21
- 2 _ برخورداری از نصرت الهی و پیروزی در برابر جباران: 22
- 3 _ برخورداری از نعمت و فضل الهی: 23
- 5 _ ظهور ایمان: 24
- 6 _ رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی: 25
- 7 _ دور ماندن از وسوسه های شیاطین: 26
- 8 _ جلب مهر و محبت الهی: 28
- 9 _ برخورداری از کفایت الهی: 28
- زمینه های توکل 30
- اشاره 32
- مواضع توکل 32
- 2 _ هنگام روگردان شدن دشمنان و رویگردانی از آن ها: 33
- 1 _ هنگام طلب نصرت و پیروزی: 33
- 3 _ هنگام استقبال از قضای الهی: 35
- 4 _ در تثبیت و دوام ایمان: 36
- 6 _ در هر گفتار و کردار 36
- 5 _ در امر دین و دنیا: 36
- 9 _ در تمام حالات باید توکل کرد 37
- 8 _ توکل در همه امور لازم است 37
- ارتباط «توکل» با «تفویض»، «تسلیم»، «ثقه»، «رضا» 37
خوب است در این جا به این نکته نیز اشاره کنیم که خداوند که «وکیل» همگان است در برخی از امور، وکیل گرفته است. طبرسی ذیل آیه: «قُلْ یَتَوَفّاکُمْ مَلَکُ الْمَوْتِ الَّذِی وُکِّلَ بِکُمْ ثُمَّ إِلی رَبِّکُمْ (سجده: 12)» که اشاره به قبض ارواح توسط ملک الموت دارد، پس از تعریف «توکیل» در تفسیر این آیه می نویسد: «به ملک الموت برای قبض ارواح، وکالت داده شده است».(1)
علامه طباطبایی نیز ذیل آیه: «فَإِنْ یَکْفُرْ بِها هوءُلاءِ فَقَدْ وَکَّلْنا بِها قَوْماً لَیْسُوا بِها بِکافِرِینَ (انعام: 89)» که سخن از تهدید مشرکان به جایگزین شدن گروهی دیگر که کفر نخواهند ورزید، به میان آورده است، به این نتیجه می رسد که خداوند کسانی را که مورد اعتماد او هستند بر حفظ دین از جانب خود موکل «وکیل» می کند و آن ها معصومین علیهم السلام _ انبیاء و اوصیای آن ها _ هستند و در دایره وسیع تر، مؤمنان پارسا می باشند.(2)
اهمیت و ویژگی توکل بر خداوند
توکل در مقام علمی، پیچیده و در بعد عملی، عمل کردن به آن دشوار است.(3)
در معانی الاخبار روایتی را نقل کرده که بر اساس آن، «توکل» برتر از «زهد و اخلاص» است.(4)
1- 1 _ مجمع البیان، ج 5، ص 287.
2- 2 _ المیزان، ج 7 و 8، ص 255.
3- 3 _ محجّه البیضاء، ج 7، ص 377.
4- 4 _ معانی الاخبار، ص 238.