براهین جهان شناختی از دیدگاه ابن سینا و آکویناس صفحه 117

برای بعض دیگر به صورت پیوسته علت می باشد و اگر چنین حدوث و اتصالی در کار نباشد، حرکت نیز شکل نمی گیرد. پیداست که خرد محض، مبدأ قریب برای حرکت نیست؛ بلکه حرکت نیازمند قوه دیگری است که بتواند تجدید در اراده ایجاد کند و از چنین قوه ای تعبیر به نفس می گردد.(1)

از منظر شیخ در حرکات اجرام سماوی، دو اراده دخالت دارد: یکی اراده کلی که به مراد کلی تعلق می گیرد و دیگری اراده جزئی که منشأ آن، اراده کلی است و به مراد جزئی تعلق می گیرد.

حرکات مستمر فلک، نیازمند هردو اراده کلی و جزئی است؛ زیرا نه اراده جزئی به تنهایی توان استمرار حرکات فلک را دارد و نه اراده کلی. به همین جهت در نگاه ابن سینا دو اراده در استمرار حرکات اجرام سماوی نقش دارد.

از کلام شیخ در نمط سوم اشارات نیز استفاده می شود همان موجود مجردی که دارای اراده کلی است، دارای اراده جزئی نیز هست؛ همان سان که نفس ناطقه آدمی، هم می تواند اراده غذای کلی داشته باشد و هم اراده غذای جزئی.(2)

دوم) حرکت طبیعی

در حرکت طبیعی، مقتضای حرکت، طبیعت شیء است و آن عبارت است از حالت میل طبیعی اجسام، به گونه ای که هر جسمی به مقتضای طبیعت، در جایگاه طبیعی اش قرار گیرد.