براهین جهان شناختی از دیدگاه ابن سینا و آکویناس صفحه 183

کم و به طور قابل ملاحظه ای نزدیک به یک دیگر به نظر می رسد. با همه اینها، هم شخصیت دو حکیم و هم دیدگاه های آن دو درباره «براهین جهان شناختی»، نقاط متمایز و متفاوتی دارد که در بررسی مقایسه ای، به آنها بر خواهیم خورد.

1-نقاط مشترک دو دیدگاه

اشاره

ابن سینا و آکویناس در «براهین جهان شناختی» در بسیاری موارد، نقاط مشترک و نزدیک به هم دارند. دیدگاه های مشترک آن دو را می توان با نگاهی دوباره به براهینی که آن دو برای اثبات وجود خدا بیان کرده اند، مشاهده کرد که در این جا به بحث نقاط مشترک آن دو پرداخته می شود:

الف) اثبات وجود خدا از طریق براهین جهان شناختی

نخستین نقاط مشترک دیدگاه ابن سینا و آکویناس درباره «براهین جهان شناختی»، استدلال آن دو برای اثبات وجود خدا به «براهین جهان شناختی» است. هم ابن سینا و هم آکویناس براهینی چون برهان حرکت و برهان علت و معلول را مورد بحث قرار داده اند. ابن سینا برهان صدیقین و آکویناس برهان امکان و وجوب را مطرح کرده که پاره ای از مقدمات آنها مشابه و نزدیک به هم می باشد.

برهان صدیقین ابن سینا هرچند با برهان امکان و وجوب آکویناس تفاوت اساسی دارد، ولی تشابه و نزدیکی برهان صدیقین ابن سینا و برهان امکان و وجوب آکویناس به اندازه ای است که پاره ای از صاحب نظران چون ملاصدرا و دیگران، برهان ابن سینا را برهان صدیقین ندانسته و برخی هم به صراحت آن را به عنوان برهان امکان و وجوب یاد کرده اند. این امر نشان می دهد که برهان امکان و وجوب آکویناس و