براهین جهان شناختی از دیدگاه ابن سینا و آکویناس صفحه 50

ب) مبتکر برهان صدیقین

ابوعلی سینا، در میان حکما، نخستین کسی است که به دلیل اتقان و استحکام برهانش، نام صدیقین را بر آن نهاده و در آثارش به ویژه در اشارات و تنبیهات، آن را شیوا و روان تقریر کرده است.(1) هرچند که فارابی پیش از شیخ، بدون این که نام صدیقین را بر آن بگذارد، به گونه ای به این موضوع پرداخته است. و گفته است که هرگاه وجود محض را ملاحظه کنی، می دانی که باید وجود بالذات باشد...(2) تا می رسد به جایی که اشاره به آیه شریفه 53 از سوره فصلت می کند: «به زودی آیاتمان را در جهان و جان های شان نشان خواهیم داد تا روشن گردد که او حق است. و آیا کافی نیست که پروردگارت بر هر چیزی شاهد است؟»(3)

ابن سینا پس از استدلال به اثبات خداوند از طریق ملاحظه وجود، نام صدیقین را روی برهانش گذاشته است. نص کلام او در اشارات چنین است:

« تأمّل نما که چگونه بیان و تقریر ما، برای اثبات نخستین موجود و وحدانیت و پیراستگی او از نیازها، به اندیشیدن جز به ذات و خود وجود، به چیز دیگری نیاز نداشت و نیازی نبود تا مخلوقات و افعال خداوند را در نظر بگیریم هرچند که آثار و افعال او نیز برهانی برای اثبات اوست؛ ولی این برهان، از هر دلیل و برهان دیگری موثق و اشرف است؛ یعنی که ما حال وجود را ملاحظه کنیم. وجود از این حیث که وجود است، به وجود

1- (1) ر. ک: الاشارات و التنبیهات، ص 276.
2- (2) فصوصالحکمه، (فص 17)، ص 58.
3- (3) . سَنُرِیهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ وَ فِی أَنْفُسِهِمْ حَتّی یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ...، (فصلت، آیه 53).