براهین جهان شناختی از دیدگاه ابن سینا و آکویناس صفحه 65

بر وجود واجب تعالی گواهی می دهد؛ همان سان که هستی او بر سایر هستی ها که بعد از او واقع شده اند، دلالت دارد.

شیخ گفته است که آیه شریفه: سَنُرِیهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ وَ فِی أَنْفُسِهِمْ حَتّی یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ (1) اشاره به مثل این مطلب دارد و این حکم مخصوص جماعتی است و قسمت بعدی آیه شریفه که می فرماید: أَ وَ لَمْ یَکْفِ بِرَبِّکَ أَنَّهُ عَلی کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ (2) حکم صدیقین است که به او استشهاد می کند؛ اما نه از راه هستی سایر موجودات و مخلوقات بر وجود او.(3)

ز) توضیح فقرات برهان شیخ

اشاره

بعد از تقریر برهان صدیقین شیخ، به توضیح مقدمات و فقرات این برهان می پردازیم:

یکم) تردیدناپذیری واقعیت وجود و هستی

تردیدناپذیری واقعیت وجود و هستی، نخستین پایه استدلال ابن سیناست. او هم در کتاب نجات و هم در مبدأ و معاد با تأکید گفته است: «هیچ شکی نیست که وجودی هست» و هستی تحقق دارد و این چیزی است که به جز سوفسطائیان، همه بر آن اذعان دارند. به گفته علامه طباطبایی: همه اذعان دارند بر این که «اجمالاً وجودی هست و واقعیت دارد»، به جز سوفسطائیان، که جهان را پوچ و هیچ می پندارند(4).

1- (1) فصلت، آیهْ 53.
2- (2) همان.
3- (3) الاشارات والتنبیهات، ص 276.
4- (4) ر. ک: اصول فلسفه و روش رئالیسم، ص 367.