- فصل اول: قرآن و حدیث 1
- مبانی خاص مطالعات میان رشته ای حدیث و علوم 1
- دگرگونی واژگان از منظر علم زبان شناسی در متون روایی: آسیب و راهکارها 15
- امام خمینی و مهجوریت قرآن، با رویکرد به حدیث ثقلین و نگاهی به پیامدها و راهکارها 27
- بررسی درون دینی دیدگاه فریقین درباره «قلمرو حجّیت سنّت» 42
- ظرفیت ادعیه اهل بیت علیهم السلام در تفسیر قرآن و نقش آن در مبانی انسان شناسی علوم انسانی 59
- نقد و بررسی روایات تفسیری آیه 1 سوره قمر «اِقْتَرَبَتِ السَّاعَه وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ» 77
- تأثیر فضای صدور بر شکل گیری احادیث طبی در قالب قضیه حقیقیه یا خارجیه 91
- فصل دوم: قرآن و مستشرقان 108
- اشاره 108
- نقد و بررسی مقاله آفرینش دایره المعارف قرآن 109
- مستشرقان و اعجاز علمی قرآن؛ مطالعه موردی؛ گزاره های تاریخی، اخبار غیبی و سیاسی قرآن 125
- نقد مقاله «سلامت» از دائره المعارف اولیورلیمن 138
- نقد و بررسی مقالات «تفسیر» در دانشنامه قرآن کریم اولیور لیمن 162
- رویکرد قرآنی مادلونگ به مسأله جانشینی پیامبر (صلی الله علیه و آله) و بازتاب آن در آثار خاورشناسان 189
- مستشرقان و هنر قصه گویی قرآن 206
- نقد دیدگاه ژیلیو کلود در مورد مصدر قرآن 231
- اشاره 231
- مقدّمه 232
- دو تلاش فزاینده علیه «الهی بودن قرآن» 234
- مهم ترین دلایل کلود ژیلیو و نقد اجمالی آنها 236
- نقد مستند تاریخی 237
- نقد سخن غیر عربی بودن واژه «قرآن» 237
- نتیجه 238
رویکرد قرآنی مادلونگ به مسأله جانشینی پیامبر (صلی الله علیه و آله) و بازتاب آن در آثار خاورشناسان
محمدحسین محمدی
عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه
باقر ریاحی مهر
دانشجوی دکتری قرآن و مستشرقان جامعه المصطفی العالمیه
Dr.riahi@chmail.ir
سید محمد سلطانی
دانش پژوه سطح 3 مذاهب اسلامی مرکز تخصصی ائمه اطهار
s.mohammad.soltani@gimail.com
چکیده
مسأله جانشینی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از مهمترین مسائل صدر اسلام تا کنون و اصلی ترین وجه تمایز تشیع با سایر فرق اسلامی بوده است. از این رو کتب و مقالات بی شماری حول آن نگاشته و رویکردهای مختلفی برای تحلیل این مسأله به کارگرفته شده است. برخلاف مسلمانان، رویکرد قرآنی در میان خاورشناسان معمولا به خاطر این تصور که قرآن پیش بینی و حتی اشاره ای در این بحث ندارد، مغفول واقع شده است. آغاز این حرکت توسط مادلونگ در کتاب جانشینی محمد (صلی الله علیه و آله) بوده است که در 1997 م منتشر و به زودی به عنوان یک مرجع مهم در این بحث شناخته شد. او در مقدمه کتابش تحت عنوان «حقوق خویشاوندی و خاندان های پیامبران در قرآن»، به بررسی نسبتا مفصّلی درباره نقش و اهمیت خاندان انبیاء در تأیید، تثبیت و ادامه مسیر رسالت و هدایت ایشان، پرداخت و نشان داد که مطابق نظر قرآن، جانشین پیامبران از میان خاندان ایشان و توسط خود آنها صورت می پذیرد و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز قصدی جز این نداشته است. استنتاج و استدلالات قوی مادلونگ سبب شد که کمتر کسی پاسخ مستقیمی به نتیجه گیری های وی ارائه دهد. بسیاری از پژوهشگران بعدی همچون جیمز لیندسِی و لیاقت تکتیم رویکرد قرآنی و نتایج او را قانع کننده دانسته اند. افرادی چون آرزینا لالانی و رابرت کَمپبِل نه تنها آنرا پذیرفته بلکه به تبیین و گسترش آن نیز پرداخته اند. در مقابل نیز افرادی چون اینگرید ماتسون، حاق کِنِدی، مایکل مورونی نیز او را به جانبداری از امام علی (علیه السلام) متهم ساخته اند. در مجموع با توجه به تأثیر بسیار خوب این رویکرد در تغییر نگاه سنّتی و سنّی خاورشناسان به جانشینی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)، به نظر می رسد تکمیل و بهبود آن توسط پژوهشگران شیعه قطعا می تواند آینده ساز تحوّلی عظیم در مطالعات اسلامی و شیعه پژوهی باشد.
واژگان کلیدی: قرآن، خاورشناسان، جانشینی پیامبر (صلی الله علیه و آله)، تشیع، امام علی (علیه السلام)