- درآمد 1
- فصل اول: کلیات بهداشت روان 3
- اشاره 3
- بهداشت روان چیست و قرآن کریم برای تأمین بهداشت روان چه راهکارهایی را ارائه می دهد؟ 4
- شفا بخشی قرآن 9
- اشاره 23
- عوامل فشار روانی و راه کارهای قرآنی تأمین بهداشت روانی 23
- الف: عوامل فشار روانی 23
- ب: راهکارهای تأمین بهداشت روانی 24
- تقسیم بندی راه کارها 25
- اشاره 25
- اشاره 25
- 1. وحدت شخصیت انسان و رابطه آن با توحید قرآنی 25
- اول: راه کارهای معرفتی برای تأمین بهداشت روانی 25
- 2. نقش ایمان در بهداشت روانی 26
- 3. دمیدن روح امید و ممنوعیت یأس و ناامیدی در قرآن و تأثیر آن در کاهش افسردگی 28
- 4. تأثیر هدف مندی و معناداری زندگی در بهداشت روانی 29
- 5. اصل قضا و قدر و تصادفی نبودن رویدادها (توحید افعالی) 30
- 6. تأثیر اعتقاد به معاد و نگاه مثبت به مرگ در بهداشت روانی 31
- 7. رابطه توکّل با بهداشت روانی 33
- دوم: راه کارهای رفتاری تأمین کننده بهداشت روانی 34
- 1. یاد خدا موجب آرامش روانی 34
- اشاره 34
- 2. دعا 35
- 3. نماز 36
- اشاره 36
- الف: ابعاد علمی 37
- ب: ابعاد اعتقادی 37
- ج: نقش روزه در بهداشت روان 39
- د: قوانین بازدارنده تأمین کننده بهداشت روانی انسان 40
- سوم: راهکارهای عاطفی تأمین کننده بهداشت روانی 44
- چهارم: راهکارهای تأمین بهداشت روانی در حوزه اجتماع 46
- 2. حمایت از یتیمان 46
- 1. حمایت اقتصادی از اقشار آسیب پذیر 46
- اشاره 46
- 6. ازدواج، زمینه ساز بهداشت روانی فرد و جامعه 47
- 3. حمایت اقتصادی و روانی از بیماران روانی و عقب ماندگان ذهنی 47
- 4. انسان مأمور به وظیفه است نه نتیجه 47
- 5. حُسن ظن به مردم 47
- 7. سالم سازی اجتماع با مسئولیت پذیری همگان (امر به معروف) 48
- 8. تکریم بانوان و دفاع از حقوق آنان 48
- فصل دوم: نقش اعتقادات در بهداشت روان 54
- اشاره 54
- نقش اعتقاد به نبوت و امامت در بهداشت روانی انسان چیست ؟ 55
- 1 - درس هایی از زندگی پیامبر صلی الله علیه وآله در بهداشت روانی 55
- اشاره 55
- 2 - درس هایی از زندگی حضرت ایوب در بهداشت روانی 58
- 3 - درس هایی از زندگی حضرت یوسف در بهداشت روانی 59
- اشاره 62
- نقش اعتقاد به خدا در بهداشت روان چیست ؟ 62
- 1 - توحید و یکتاپرستی 63
- 2 - توکّل بر خدا 73
- 3 - تسلیم و رضا به خواست الهی 83
- 4 - یاد خدا 93
- 5 - امیدواری به فضل خدا 97
- 6 - دعا و درخواست از خدا 104
- اشاره 108
- فصل سوم: نقش روابط خانوادگی و اجتماعی در بهداشت روان 108
- اشاره 109
- نقش صله رحم و روابط خویشاوندی که در قرآن تاکیدشده در بهداشت روان انسان چیست ؟ 109
- 1 - معنای صله رحم 110
- 2 - گونه های روابط خویشاوندی 111
- 3 - تأثیرات روابط خویشاوندی 112
- 4 - ساز و کار تأثیر صله رحم در بهداشت روانی 113
- 5 - اثرات قطع روابط خویشاوندی 120
- 6 - آسیب شناسی روابط خویشاوندی 122
- 1 - توجه در انتخاب همسر 123
- 2 - مراقبت های دوران بارداری 123
- نقش پدر و مادر در تأمین بهداشت روانی خانواده چیست ؟ 123
- اشاره 123
- 3 - مراقبت های دوران کودکی 126
- 4 - توصیه ها در ارضای محبت 129
- 5 - لزوم آشنایی با توانایی های شناختی کودکان 131
- 6 - کودک و نیاز او به امنیت 132
- اشاره 136
- انجام وظایف اسلامی (که در قرآن و حدیث مشخص شده) نسبت به پدر و مادر چه نقشی در بهداشت روانی دارد؟ 136
- 1 - احترام گذاردن به والدین و احسان به آن ها 136
- 2 - نگاه محبت آمیز به والدین 139
- اشاره 141
- عوامل بهبود دهنده روابط اجتماعی کدام است و چه تأثیری در بهداشت روانی دارد؟ 141
- اشاره 142
- اول) رفتارهای مناسب 142
- چگونه به افراد احترام بگذاریم؟ 151
- 2 - هدیه باعث جلب محبت می شود؛ 159
- برخی آثار هدیه عبارتند از: 159
- 1 - احترام برادران؛ 159
- 3 - هدیه رابطه با دوستان را تجدید می کند؛ 159
- 4 - هدیه کینه های دیرین را می زداید؛ 160
- 5 - هدیه پاسخ هدیه است 160
- آثار و ثمرات خوش رویی 161
- اشاره 168
- دوم) نقش صفات مناسب اخلاقی اجتماعی در بهداشت روانی 168
- درمان تندخویی 185
- آثار خوش گمانی و حسن ظن 189
- 1 - نقش ازدواج در بهداشت روانی 195
- اشاره 195
- آیا تشکیل خانواده در تأمین بهداشت روانی انسان مؤثر است ؟ 195
- 2 - گزینش همسر و شرایط آن 197
- 3 - نقش مهریه در تأمین بهداشت روانی 207
- اشاره 210
- فصل چهارم: نقش اقتصاد در بهداشت روان 210
- 1 - آثار منفی روانی غنا 211
- اشاره 211
- نقش ثروت در بهداشت روانی انسان چیست ؟ 211
- 2 - اثرات مثبت غنی در بهداشت روانی 216
- 3 - راه های مقابله با پیامدهای نامناسب غنا 217
- راه کارهای اسلام برای مواجهه با فقر و از بین بردن اثرات روانی ناشی از آن چیست ؟ 219
- اشاره 225
- فصل پنجم: مدیریت 225
- مبانی و اهداف مدیریت از دیدگاه قرآن و علم مدیریت چیست ؟ 226
- 1. انسان از نظر قرآن 226
- اشاره 226
- 2. نظام آفرینش از نظر قرآن 228
- 3. مدیریت از نظر قرآن 230
- قرآن کریم برای انتخاب و گزینش مدیران چه راهکارهایی دارد و علم مدیریت چه می گوید؟ 238
- اینجا پرسشی مطرح می شود که آیا ملاک اصلی و مهم، حال کنونی فرد است یا سوابق او؟ 246
- پیشینه علم مدیریت و به ویژه مدیریت اسلامی چیست و تاکنون چه کتاب هایی در موضوع مدیریت اسلامی تألیف شده است ؟ 252
- اصول و مبانی مدیریت از نظر قرآن چیست ؟ آیا ممکن است اصول مدیریت با هم در تزاحم باشند؟ 260
- از منظر قرآن، مدیریت خانواده با کیست ؟ 264
- اشاره 270
- فصل ششم: جامعه شناسی 270
- الف: مسائل مربوط به روابطخانوادگی و تأثیرات فردی واجتماعی آن 271
- اشاره 271
- آیات جامعه شناختی قرآن کدام است ؟ 271
- اشاره 271
- 1. ازدواج و تاثیرات فردی و اجتماعی آن 272
- 2. طلاق و تاثیرات اجتماعی آن: 276
- 3. روابط زناشویی و تاثیرات فردی و اجتماعی آن 278
- 4. رفتار با زنان و تاثیرات اجتماعی آن 279
- 5. روابط فرزند و والدین و تاثیرات فردی و اجتماعی آن 280
- 6. مهریه و هزینه زنان و تاثیرات فردی و اجتماعی آن 284
- 7. ترجیح فرزندان و تاثیرات فردی و اجتماعی آن: 285
- 8. ادای حقوق خویشاوندان و ارحام و تاثیرات فردی و اجتماعی آن 286
- 10. سقط جنین و قتل فرزندان و تاثیرات فردی و اجتماعی آن 287
- 9. آشتی زن و مرد و تاثیرات فردی و اجتماعی آن: 287
- 11. وصیت و تأثیرات فردی و اجتماعی آن 288
- 12. ارث و تاثیرات فردی و اجتماعی آن 290
- اشاره 291
- ب: مسائل مربوط به روابط اجتماعی 291
- 13. صله رحم 291
- 1. اتحاد جامعه، ایجاد اختلاف و درگیری در بین انسان ها 291
- 2. جهاد و هجرت و تأثیرات اجتماعی آن 292
- 3. صلح و تاثیرات اجتماعی آن 294
- 4. سیاست خارجی اسلام و تاثیرات اجتماعی آن 295
- 5. اندیشه رهبری و حاکمیت و تأثیرات اجتماعی آن 298
- 6. مسئله احقاق حقوق مردم (عدالت اجتماعی) و تاثیرات آن در روابط سالم اجتماعی 299
- 7. سنن الهی در جامعه (قوانین حاکم بر اجتماع) 301
- 8. مسائل خاص زنان و تاثیرات فردی و اجتماعی آن ها 303
- 9. مسائل خاص مردان و تاثیرات فردی و اجتماعی آن ها 305
- 11. مسائل کودکان بی سرپرست و ابعاد اجتماعی و اقتصادی آن ها 306
- 10. امور اجتماعی و اقتصادی سبک سران 306
- 12. مسئله فقر اجتماعی و انفاق و صدقه 308
- 13. مسائل مربوط به دوستان و همنشینان و تاثیرات فردی و اجتماعی آن ها 310
- 14. پیمان های اجتماعی و نقض آن ها 313
- 15. آداب معاشرت و تاثیرات اجتماعی آن ها 315
- 16. تقلید کورکورانه و تاثیرات عقیدتی و اجتماعی آن: 316
- 17. کار و شغل و آثار فردی و اجتماعی آن 318
- 18. ثروت فردی و اجتماعی 320
- 19. ابعاد فردی و اجتماعی گناه و کیفر 322
- 20. امنیت و رفاه جامعه 326
- 21. روابط اجتماعی مسلمانان و کفار 328
- 22. لباس و زیور و تاثیرات فردی و اجتماعی آن ها 330
- 23. رهن و وام و تاثیرات فردی و اجتماعی آن ها 332
- 24. امر به معروف و نهی از منکر (تبلیغات اسلامی) و تاثیرات فردی و اجتماعی آن: 334
- 25. در راه ماندگان و تاثیرات فردی و اجتماعی آن 334
- 27. شوری و مشورت و تاثیرات فردی و اجتماعی آن: 335
- 26. حکم و داوری و تاثیرات فردی و اجتماعی آن 335
- 28. سرپرستی و قیومیت و تاثیرات فردی و اجتماعی آن: 336
- 29. تعلیم و تربیت و تاثیرات فردی و اجتماعی آن 336
- 30. ربا و احتکار اجناس و تاثیرات فردی و اجتماعی آن: 336
- 31. قصاص و تاثیرات فردی و اجتماعی آن 337
- 32. تعاون و همکاری و تاثیرات فردی و اجتماعی آن (مائده/ 2) 337
- 33. خرید و فروش و معاملات (جمعه/ 9) 338
- 34. ایجاد فتنه و آشوب و تاثیرات فردی و اجتماعی آن (بقره/ 119 و تغابن/ 15) 338
- 36. خرافات و تاثیرات فردی واجتماعی آن (مائده/ 103؛ اعراف/ 28 و 29) 339
- 35. آزادی فکر، عقیده و عمل و حدود آن و تاثیرات فردی و اجتماعی آن (بقره/ 256) 339
- 37. استبداد و تاثیرات فردی و اجتماعی آن (بقره/ 205) 339
- 40. دین گریزی و اسباب آن و تأثیرات فردی و اجتماعی آن (بقره/ 55) 340
- 38. اسوه های اجتماعی و تاثیرات فردی و اجتماعی آن (احزاب/ 21) 340
- 41. مسئله همسایه و حقوق او و تاثیرات فردی و اجتماعی آن (نساء/ 36) 340
- 39. عوامل انحطاطها، اعتلاها وتاثیرات فردی و اجتماعی آن (قصص/ 4) 340
- عوامل جامعه شناختی و روانشناختی دین گریزی و کم توجهی برخی جوانان به دین در اجتماع از منظر قرآن و حدیث چیست ؟ 342
- ملاک ها و معیارها و شاخص های عدالت اجتماعی از منظر قرآن و علم چیست ؟ 360
- الف: آیه هایی در مورد برابر بودن انسان ها 369
- اشاره 369
- آیه هایی از قرآن کریم در مورد «برابری انسان ها» و «رعایت حقوق یکدیگر» و «رعایت عدالت» معرفی کنید. 369
- ب. آیات مربوط به رعایت حقوق دیگران 372
- ج. آیاتی درباره رعایت عدل 374
- اشاره 376
- فصل هفتم: روان شناسی 376
- آیا انسان دارای دو نفس یا روح است و رابطه آن ها در بدن با خواب چگونه است ؟ 377
- آیا در تحلیل روان شناسانه و قرآنی واژه رحم در قرآن، می توان گفت بین وجود رحم مادر و محبت او به فرزندش رابطه ای وجود دارد؟ 379
- خداوند در قرآن می فرماید: (کُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَهُ الْمَوْتِ) آیا نفس می میرد یا روح ؟ اصولاً نفس چه رابطه ای با روح و روان دارد؟ 381
- اشاره 384
- فصل هشتم: فراروان شناسی 384
- نظر قرآن و روایات در مورد عوامل فراموشی و راه های تقویت حافظه و یادگیری چیست ؟ 385
- حقیقت خواب از منظر قرآن و علم چیست ؟ 393
- علت خواب در وجود انسان چیست و چرا انسان به خواب نیاز دارد؟ 396
- جن و ویژگی های آن ها چیست ؟ و آیا ما را نگهداری می کنند؟ یا می توانند در ما نفوذ نمایند؟ وظیفه آن ها چیست ؟ و آیا ممکن است انسان آن ها را به تسخیر خود درآورد؟ 403
- خوارق عادات حضرت سلیمان را از منظر قرآن بررسی کنید و بفرمایید از نظر علوم تجربی چگونه توجیه پذیر است ؟ 412
- 1. آشنایی با زبان پرندگان 412
- اشاره 412
- 2. پرندگان خوش الحان در تسخیر داود و سلیمان 412
- 3. تسخیر باد و نقش آن در شکوه حکومت سلیمان 413
- 4. سپاهیان و کارگزاران سلیمان، مجموعه ای عظیم از نیروی انسانی و جن و پرندگان 413
- 6. تسلّط حضرت بر طائفه ای از جنیان و شیاطین 414
- 5. احضار تخت بلقیس با نیروی ناشناخته دیوان 414
- 7. روان شدن چشمه مس جهت حضرت علیه السلام 414
- 8. آشنایی با منطق حیوانات 415
- 9. تسخیر باد و شیاطین 417
- فصل نهم: اقتصاد 419
- اشاره 419
- مقصود از رزق در قرآن کریم چیست ؟ و آیا مقصود فقط رزق مادی است ؟ 420
- اگر براساس آیه 96 اعراف «تقوا و ایمان» موجب افزایش برکات است چرا مسلمانان فقیر و عقب افتاده اندو غربی ها پیشرفته و مرفه اند؟ 424
- عدالت به چه معناست و چه ارتباطی با امنیت دارد؟ 428
- برکت در قرآن به چه عنوان آمده است ؟ و معنای اشاره ای، تفسیری و تحت اللفظی آن چیست و چه چیزهایی شامل برکت می شود؟ 435
- فهرست منابع 442
درآمد
قرآن کریم نوری همواره تابان است که بر اندیشه بشر تابید و راه انسان ها را روشن ساخت، این کتاب منبع عظیم معرفتی و سفره ای الهی است(1) که می تواند نسل های بشر را از زلال معرفت خویش سیراب سازد؛ و مقام دانش و دانشمندان را ارج می نهد و عالمان و جاهلان را مساوی نمی داند(2) ، بلکه با اشارات متعدد به مباحث علوم تربیتی، کیهان شناسی، زیست شناسی، رویان شناسی و روح و روان انسان بلکه با اشاره به مسائل فرا روانشناسی، حسّ کنجکاوی و پرسشگری انسان را تحریک می کند و زمینه رشد علوم را فراهم می سازد(3).
پرسش کلید دانش است(4) و ذهن پرسشگر ارجمند است و وظیفه دانشمندان، دریافت پاسخ از منابعِ قرآن، حدیث، عقل و علوم تجربی و ارائه آن به تشنگان حقیقت است. از این رو جمعی از پژوهشگران حوزه و دانشگاه گردهم آمده و با تأسیس «واحد پاسخ به پرسش های تخصصی قرآن و علم» و ارسال پرسشنامه به دانشگاه های مختلف، به گردآوری پرسش ها و ارائه پاسخ پرداخته اند، که حاصل تلاش این عزیزان در این مجموعه گردآوری شده است.
بنده که از آغاز با این عزیزان همراهی داشته ام، شاهد تلاش علمیِ همراه با تعهد آن ها بوده ام، که در حد توان کوشیده اند پاسخ های مناسب و متین ارائه نمایند. البته برخی پرسش ها نیز از طریق شنوندگان محترم رادیو معارف دریافت شده و در برنامه پرسش و پاسخ قرآنی آن جا پاسخ داده ایم که به این مجموعه اضافه شده است.
1- (1) عن النبی صلی الله علیه وآله: القرآن مأدبه اللَّه فتعلّموا مأدبته ما استطعتم. (بحار، ج 92، ص 19)
2- (2) (هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ)؛ (زمر/ 9).
3- (3) نک: پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، محمدعلی رضایی اصفهانی
4- (4) عن علی علیه السلام: العلم خزائن ومفاتیحها السئوال (میزان الحکمه، ج 4، ص 330)