خداشناسی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 108

«هُنـا لِـكَ الْـوَلايَـةُ لِلّـهِ الْحَـقِّ!»

«آن جــا ولايـت و حـــاكميـت از آن خـــداي حـــق اسـت!» (44 / كهــف)

ولايت حق الهي و آثار و شمول آن (219)

ولايت به معناي مالكيت تدبير است كه معنايي عمومي است و در تمامي مشتقات اين كلمه جريان دارد. در هنگام احاطه هلاكت و از كار افتادن اسباب نجات از سببيّت و تأثير و روشن گشتن عجز و زبوني انساني كه خود را مستقل و مستغني از خدا مي‌پنداشت كاملاً روشن مي‌شود كه ولايت همه امور انسان‌ها و هر موجود ديگري و ملك تدبير آن تنها از آن خداست، چون او يگانه معبود حق است و معبود حق است كه تمامي تدابير و تأثيراتش همه بر اساس حق و واقع است و ساير اسباب ظاهري كه بشر گمراه آن‌ها را شركاي خدا در مسأله تدبير و تأثير مي‌پندارند و در ناحيه ذات خودشان باطلند مالك هيچ اثري از آثار خود نيستند، تنها آن اثر را دارا هستند و از خود بروز مي‌دهند كه خداي‌سبحان اذن داده باشد و تمليكش كرده باشد و از استقلال جز اسمي كه بشر از آن برايش توهّم كرده ندارد، پس هر سببي از ناحيه خودش باطل و به وسيله خدا حق است و خدا در ناحيه ذاتش حق و مستقل و غني با لذات است.

و اگر خداي‌تعالي را(هرچند كه او منزه از قياس بغير است) نسبت به اسباب ظاهري قياس كنيم خداي‌تعالي از همه سببهايي كه تأثير دارند خوش ثوابتر است و ثواب خدا از همه بهتر است، زيرا خدا نسبت به كسي كه براي او كار مي‌كند ثواب حق مي‌دهد و اسباب ديگر ثواب باطل و زايل مي‌دهند و تازه همان را هم كه مي‌دهند از خدا و به اذن خداست و نيز با در نظر گرفتن آن مقايسه فرض خدا عاقبت ساز بهتري است، يعني عاقبت بهتري به انسان مي‌دهد چون او خودش حق و ثابت است و فنا و زوال و تغيير

(220) خداشناسي

نمي‌پذيرد، جلال و اكرامش دستخوش تغيير نمي‌گردد، ولي اسباب ظاهري همه اموري فاني و متغيّر هستند كه خدا رنگ و آبي به آنها داده اين طور دل آدمي را مي‌برند و قلب آدمي را مسخّر خود مي‌كنند، ولي وقتي مدت آدمي سرمي آيد مي‌فهمد كه گولش زده بيش از خاك خشكي نبوده است.

و وقتي انسان چاره‌اي جز اين نداشت كه دل به مقامي ببندد كه تدبير همه امور عالم از آن جاست و از آن جا توقّع و انتظار اصلاح امورش را دارد پس پروردگارش از هر چيز ديگري سزاوارتر براي اين تعلّق است، چون ثواب و عاقبتي كه او مي‌دهد ربطي به ثـواب و عـاقبـت غيـر او نـدارد.(1)