خداشناسی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 125

-255

از جمله ادله‌اي كه مي‌رساند وجود اشياء از جهت استنادش به ذات پروردگار و با قطع نظر از اسباب وجودي ديگـر كــلام خــدا هستنــد آيــه ذيــل است كه مي‌فرمايد: «وَ مـا اَمْـرُنـا اِلاّ واحِـدَةٌ كَلَمْـحٍ بِـالْبَصَـرِ» (50 / قمر) كه امر خداي را بعد از آن كه يگانه معرفي نموده به لمح بصر تشبيه نموده است كه منظور از آن نفي تدريجيّت است و از آن فهميده مي‌شود موجودات خارج با اين كه تدريجا و به وسيله اسباب مادي موجود گشته و منطبق بر زمان و مكان هستند مع ذلك جهتي دارند كه آن جهت عاري از تدريج و خارج از حيطه زمان و مكان است و از اين جهت امر خدا و قول و كلمه او شمرده شده است و اما از جهت اين كه در مسير سلسله علل و اسباب قرار داشته و بر زمان و مكــان منطبـق مي‌گــردد از اين جهت امر خدا نيست بلكه خلق خداست، چنانكه فرموده: «اَلا لَهُ‌الْخَـلْـقُ وَالاَْمْرُ» (54 / اعراف) پس امر عبارت است از وجود هر موجود از اين نقطه نظر كه تنها مستند به خـداي‌تعالي اسـت و خـلق عـبارت است از وجـود همان

(256) خداشناسي

مـوجــود از جهــت ايـن كـه مستنـد بـه خـداي‌تعـالي است با وساطت علل و اسباب.(1)

امـر، مـلكوت كلّ شـي‌ء

«قُـــلِ الـــرُّوحُ مِـــنْ اَمْـــرِ رَبّـــي» (85 / اسـراء)

امر الهي در هر چيز عبارت است از ملكوت آن چيز. البته ملكوت ابلغ از ملك است بنابراين براي هر موجودي ملكوتي و امري است آن چنان كه فرمود: «اَوَلَمْ يَنْظُرُوا في مَلَكُوتِ السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ؟» (185 / اعراف)

پس امر خدا عبارت از كلمه ايجاد اوست و كلمه ايجاد او همان فعل مخصوص به اوست بدون اين كه اسباب كوني و مادي در آن دخالت داشته و با تأثيرات تدريجي خود

امر، ملكوت كلّ شي‌ء (257)