خداشناسی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 135

«... كلمات خـدا تمامي نگيرد!» (27 / لقمان)

كلمه در كلام خداي‌سبحان اطلاق شده است بر هستي، البته هستي افاضه شده به امر او، كه از آن به كلمه «كُنْ» تعبير كرده است. در آيه فوق مي‌فرمايد: اگر تمامي درختان زمين قلم گردد و درياها به اضافه هفت دريا مانند آن مركب فرض شود و با اين قلم و مركب كلمات خدا را - بعد از تبديل آنها به الفاظ - بنويسند، آب درياها قبل از تمام شدن كلمــات (مخلوقات) خدا تمام مي‌شود، چون آب درياها هر چه باشد متناهي است

(276) خداشناسي

و كلمات خدا نامتناهي.

آيه فوق در اين صدد است كه وسعت تدبير خدا، كثرت اوامر تكويني او در خلق و تدبير را برساند، مي‌فرمايد: آنقدر اوامرش در خلق و تدبير بسيار است كه دريا و هفت دريا مثل آن اگر مركب شوند و درختان زمين به صورت قلم درآمده، كلمات او را بنـويسنـد، دريـاهـا قبـل از تمـام شدن اوامر او تمام مي‌شود.(1)

تماميّت كلمه قضا و وعده حق

«وَ تَمَّتْ كَلِمَـتُ رَبِّـكَ صِـدْقـا وَعَدْلاً لا مُبَـدِّلَ لِكَلِمتِه»

«و سخــن پـروردگــارت از لحـاظ صـدق و عــدل تمـام و كمـال است و كلمات او را تغييــــر دهنــده‌اي نيســـت!» (115 / انعـــام)

لفظ «كلمه» در لغت به معناي لفظي است كه دلالت كند بر معناي تام و يا غيرتام و در قرآن كريم گاهي استعمال مي‌شود در قول حقي كه خداي‌تعالي آن را گفته باشد، از قبيل قضا و وعد، مانند: «وَ لَوْ لا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ» (110/ هود) كه مقصود