خداشناسی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 49

(92) خداشناسي

مفهـوم رؤيـت خــدا

«قالَ رَبِّ اَرِني آ اَنْظُرْ اِلَيْكَ قالَ لَنْ تَراني»

«عرض كرد اي پروردگارم خــود را به من نشان بده تا بر تو بنگرم فرمود هرگز مــرا نخـواهي ديـــد...!» (143 / اعراف)

مفهوم رؤيت خدا (93)

از نظر قرآن كريم خداي‌سبحان جسم و جسماني نيست و هيچ مكان و جهت و زماني او را در خود نمي‌گنجاند و هيچ صورت و شكلي مانند و مشابه او ولو به وجهي از وجوه يافت نمي‌شود. و معلوم است كسي كه وضعش اين چنين باشد اِبصار و ديدن به آن معنايي كه ما براي آن قايليم به وي متعلق نمي‌شود و هيچ صورت ذهنيّه‌اي منطبق با او نمي‌گردد، نه در دنيا و نه در آخرت. پس معني رؤيت خدا چيست؟ مراد به اين رؤيت قطعي‌ترين و روشن‌ترين مراحل علم است و تعبير آن به رؤيت براي مبالغه در روشني و قطعيت آن است، چيزي كه هست بايد دانست حقيقت اين علم كه آن را علم ضروري مي‌ناميم چيست؟ چون از هر علم ضروري به رؤيت تعبير نمي‌شود مثلاً ما به علم ضروري مي‌دانيم شهري به نام لندن وجود دارد ولكن صحيح نيست به صرف داشتن اين علم بگوييم: «ما لندن را ديده‌ايم.»

از اين مثال روشن‌تر علم ضروري به بديهيّات اوليه از قبيل (يك، نصف عدد دو است،) مي‌باشد، چه اين بديهيات به خاطر كلّيتي كه دارند محسوس و مادي نيستند و چون محسوس نيستند مي‌توانيم اطلاق علم بر آن‌ها بكنيم ولكن صحيح نيست آن‌ها را رؤيت بناميم و نيز تمامي تصديقات عقليه‌اي كه در قوه عاقله انجام مي‌گيرد و يا معاني كه ظرف تحققش وهم است كه ما اطلاق علم حصولي بر آن‌ها مي‌كنيم ولكن آن‌ها را

(94) خداشناسي

رؤيت نمي‌ناميم، چرا؟ در ميانه معلومات ما معلوماتي است كه اطلاق رؤيت بر آن‌ها مي‌شود و آن معلومات به علم حضوري ما است، مثلاً مي‌گوييم: «من خود را مي‌بينم كه منم و مي‌بينم كه فلان چيز را دوست و بهمان چيز را دشمن مي‌دارم.» معناي اين ديدن‌ها اين است كه من ذات خود را چنين مي‌يابم و آن را بدون اين كه چيزي بين من و آن حايل باشد چنين يافتم.