خداشناسی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 71

(138) خداشناسي

اين خضوع ذاتي كه در هر موجود است همان حقيقت عبادت است، پس اگر جايز باشد براي چيزي در عالم هستي عملي به عنوان عبادت انجام داد، عملي كه عبوديت و خضوع آدمي را مجسم سازد، همان عمل عبادت خداي‌سبحان است. چون هر چيز ديگري به غير او فرض شود، مقهور و خاضع براي اوست و از خود مالك هيچ چيز نيست، نه مالك خويش است نه مالك چيز ديگر و در هستي خودش و غير خودش، و نيز در آثار هستي استقلال ندارد، پس نتيجه مي‌گيريم كه تنها خداي‌سبحان معبــود بـه حــق اسـت و لاغيــــر.(1)

واحد و قهار بودن خدا (139)

الـه واحـد، رب آسمان‌ها و زمين و موجودات و مشارق

«اِنَّ اِلــهَكُــمْ لَـــواحِــدٌ!»

«كه قطعا معبود شما يكتاست!» (4 / صافّات)

معبود شما انسان‌ها يكي است. و معبود شما پروردگار آسمان‌ها و زمين است. ملاك در الوهيت اله كه عبارت است از معبود به حق بودن او اين است كه او رب و مدبر امر عالم باشد. وقتي مدبر و مالك آسمان‌ها و زمين و موجودات بين آن دو خداست، كه در همه آن‌ها دخل و تصرف مي‌كند، پس معبود به حق در همه عالم نيز هموست. و چگونه نباشد؟ با اين كه او براي اين كه وحي خود را به پيامبرش برساند، در

(140) خداشناسي

آسمان‌ها تصرف مي‌كند و در ساكنان آسمان حكم مي‌راند و ملائكه صافّات در بين آسمان و زمين كه محل رخنه شيطان‌هاست صف مي‌بندند و آن‌ها را با اِعمال زجر، از مداخله در كار وحي منع مي‌كنند و اين خود تصرف اوست در بين آسمان و زمين و شيطان‌ها. آن فرشتگان وحي را بر پيغمبر وي تلاوت مي‌كنند و اين تلاوت خود تكميل مردم و تربيت آنان است. به هر حال در وحي به تنهايي هم تصرف در عالم آسمان‌ها است و هم تصرف در زمين و موجودات بين آن دو و چون چنين است، پس خدا به تنهايي رب تمامي عالم و مدير امور آن است و در نتيجه معبود واحد هم هموست.(1)