خداشناسی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 76

مفهوم سجده سايه‌ها چيست؟ (149)

حسي ممثل نموده و حس آدميان بسيط را براي درك معناي سجده ذاتي بيدار مي‌كند و براي چنين مردماني راه انتقال به اين حقيقت عقلي و غير حسي را آسان مي‌سازد.

منظور از نسبت دادن سجده به سايه اجسام بيان سقوط سايه‌ها بر زمين و مجسم نمودن افتادگي سجود و افتادن است، نه اين كه مقصود تنها و تنها بيان اطاعت تكويني سايه در جميع احوال و آثارش باشد. و اين مطلب يك كلام شعري و تصويري خيالي نيست كه قرآن در دعوت حق خود متوسل به آن شده باشد. حقايقي كه عالي‌تر از اوهام و ثابت و استوار در نظر عقل سليم است و به طبع خود از افق محسوسات و حواس دور است و نمي‌شود آن را تجسم نمود و در پاره‌اي موارد كه ممكن باشد براي حس نوعي ظهور يافته به وجهي تمثل و تجسم يابد، در چنين موارد البته بايد از حس استمداد نموده صاحبان فهم ساده و عقل بسيط را از راه حس متوجه آن حقايق نمود و آن گاه ايشان را از اين راه منتقل به مرحله عقل سليم كه مسؤول درك حقايق و معارف حقيقي است ساخت و اين قسم حس و خيال، حس و خيال حق است، كه حق و حقايق مؤيد آن است و

(150) خداشناسي

اعتماد به آن، شعر و خيالبافي و يا باطل شمرده نمي‌شود. اين كه مي‌بينيم خداي‌تعالي براي سايه گسترده از اجسام در صبح و شام سجده قائل شده، از همين باب است، چون اين سايه‌ها نيز مانند صاحبان شعورند كه به منظور سجده به زمين مي‌افتند.(1)

مفهوم سجده روييـدني‌ها

«وَ النَّجْـــــمُ وَ الشَّجَــــرُ يَسْجُـــــدانِ!» (6 / الـرحمــــن)

«گياه و درخت براي خدا سجده مي‌كنند،» منظور از اين سجده خضوع و انقياد اين دو موجود است، براي امر خدا، كه به امر او از زمين سر برمي‌آورند و به امر او نشو و نما مي‌كنند، آن هم در چارچوبي نشو نما مي‌كنند كه خدا برايشان مقدر كرده و از اين دقيق‌تر اين كه نجم و شجر رگ و ريشه خود را براي جذب مواد عنصري زمين و تغذي

مفهوم سجده روييدني‌ها (151)