مقدمه
بسم الله الرحمن الرحيم
كتاب نهج‌البلاغه كه محتوي سخنان اميرالمومنين (ع) و نامه‌ها و كلمات قصار آن بزرگوار است، بوسيله سيد شريف رضي جمع آوري شده است. واقعيات و حقايق بسيار با اهميتي را درباره‌ي سه موضوع (خدا و جهان و انسان) مطرح كرده است. توصيف و استدلال‌هائي كه درباره‌ي سه موضوع مزبور در نهج‌البلاغه صورت گرفته است، عقل سليم و وجدان و فطرت پاك، مجموعا دست بكار شده، مطالعه و بررسي كننده را با طرقي بالاتر و محكم‌تر از راههاي منطقي معمولي با حقايق و واقعيات مربوط به سه موضوع مزبور در تماس ميگذارد.
سخنان نهج‌البلاغه درباره خدا
بطور كلي سخنان نهج‌البلاغه درباره‌ي خدا به چهار قسم اساسي تقسيم ميگردند:
قسم يكم
بيان مختصات مقام شامخ خداونديست كه در حقيقت بازگو كننده‌ي اوصاف جمال و جلال آن ذات اقدس است كه بدون آنها، خدائي مطرح نيست و راه شناخت اين مختصات، توجه همه جانبه به مفهوم كامل مطلق است كه ضروري ترين صفت اوست مانند:
«الحمدلله الذي علا بحوله و دنا بطوله، مانح كل غنيمه و فضل و كاشف كل عظيمه و ازل». [1].
«سپاس مر خداي راست كه به قدرت و سلطه‌ي ربوبيش بالاتر از همه‌ي جهان هستي و با احسان و عنايت پروردگاريش به همه‌ي موجودات نزديك است، اوست بخشنده‌ي هر سود و فضل و برطرف كننده‌ي هر حادثه‌ي بزرگ و تنگناي سخت.»
«الاول الذي لم يكن له قبل فيكون شيي‌ء قبله و الاخر الذي ليس له بعد فيكون شيي‌ء بعده» [2].
«خدا آن ذات اول است كه براي او هيچ قبلي نبوده است، تا پيش از ذات اقدس او چيزي وجود داشته باشد و آن آخر است كه براي او بعدي وجود ندارد، تا چيزي بعد از او وجود داشته باشد.»
يعني آن ذات واجب مافوق هر ابتداء و انتها است كه تصور شود. «الحمدلله المتجلي لخلقه بخلقه الظاهر لقلوبهم بحجته». [3] (سپاس مر خداي را كه بوسيله‌ي خلقتي كه فرموده است،