معرفت توحید و عدل صفحه 82

3- موانع تسلیم در قرآن

به طور کلی موانع مذکور در قرآن، به دو عاملِ درونی و بیرونی بازگشت می کنند و هر یک از این دو نیز شامل دو دسته عوامل می شوند که عبارتند از:

الف- رذایل اخلاقی و تعلقات نفسانی

ب- فسق و ارتکاب معاصی

ج- شیاطین جن

د- شیاطین انس

هر یک از عناوین فوق، به نوبه خود، مصادیق متعددی دارد که به برخی از آن ها اشاره می شود و در هر مورد معمولاً به ذکر یک آیه بسنده می شود و مدارک بعضی دیگر در انتها می آید.

الف- رذایل اخلاقی

نکته ای که درباره رذایل اخلاقی باید یادآوری شود آن است که این رذایل با اختیار انسان شکل می گیرد و مورد اکتساب انسان می باشد.

1- هوای نفس

«أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ وَ أَضَلَّهُ اللهُ عَلی عَلْمٍ وَ خَتَمَ عَلی سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلی بَصَرِهِ غِشاوَهً فَمَنْ یَهْدِیهِ مِن بَعْدِ الله أَفلا تَذَکَّرُوْنَ».(1)

آیا دیدی کسی را که معبود خود را هوای نفس خویش قرار داده و خداوند او را با آگاهی [بر اینکه شایسته هدایت نیست] گمراه ساخته و بر گوش و قلبش مهر زده و بر چشمش پرده افکنده است؟! با این حال چه کسی غیر از خدا می تواند او را هدایت کند؟! آیا متذکر نمی شوید؟!

بنابر کریمه فوق، ضلالت و مهر شدن قلب، گوش و چشم، و محروم ماندن از هدایت، از آثار اختیار سوء انسان و انتخاب هوای نفس به عنوان معبود می باشد.

«وَ أَما ثَمُوْدُ فَهَدَیْنهُمْ فَاسْتَحَبُّوا الْعَمی عَلَی الْهُدی».(2)

و اما ثمود، پس آنان را هدایت کردیم، ولی آن ها نابینایی را بر هدایت ترجیح دادند.