معرفت توحید و عدل صفحه 91

1- 1 و 2_ برای نمونه: «یا ایُّها الَّذینَ آمَنوا آمِنوا باللهِ و رَسولِه». (نساء/ 136) ایمانِ اول به معنای اقرار، و ایمان دوم به معنای تصدیق قلبی است و معنای آیه چنین است: ای کسانی که به حقانیت دین خدا اقرار نموده اید، قلباً نیز آن را تصدیق نمایید. همچنین ر. ک: بحارالانوار 68/ 273. در آن حدیث، آیات دیگری نیز در این باره بیان شده است.

2-

3- برای نمونه: «ما کانَ الله لِیُضیع ایمانَکُم». (بقره/143) پس از تعویض قبله، مسلمانان از پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) سؤال نمودند که: آیا نمازهای ما به سمت بیت المقدس باطل شده است؟ در جواب آیه مذکور نازل شد. ر.ک: بحارالانوار 68/ 274 و 69/ 77 و 78.

4- برای نمونه ر.ک: بحارالانوار 68/ 262، سطر آخر و ص 270، ح 26 و ص 277 و 299، ح 2 و ج 69/ 73.

5- برای نمونه ر.ک: بحار الانوار 68/256، 259، 296 و ج 69/63، ح 7 و ص 73، ح 28.

6- ر.ک: روایاتی که در مورد صفات مؤمنین بیان شده است از جمله بحارالانوار 68/ 149، باب صفات الشیعه.

7- ر. ک: بحارالانوار 68/ 225، باب الفرق بین الایمان و الاسلام. در این باب غیر از آیات قرآن 56 حدیث نقل شده است. و بحار الانوار 69/18 باب أن العمل جزء الایمان، غیر از آیات، 30 روایت نقل شده است. اکثر این احادیث شاهدِ معنای مذکور می باشد.

در منابع اسلامی، ایمان به معنای فوق، با مسئله دیگری به نام «روح ایمان» قرین شده است. بدین بیان که به تناسب ایمان مؤمن، خداوند قلب او را مورد عنایت و امداد قرار داده و نورانیت و انشراح، سکینه و تقوا و روشنی و یقین را بر قلب و جانش می تاباند و مؤمن را از حقیقتی نورانی و روحانی موسوم به «روح ایمان» بهره مند می گرداند.

در این بخش از سخن، بیش از هر چیز بر این دو موضوع یعنی ایمان مؤمن و روح ایمان، تأکید خواهیم داشت. یکی از این دو، فعل آدمی و دیگری صنع خداست. یکی بر اساس وضعیت روحی انسان و اختیار او شکل می گیرد، و دیگری از ناحیه خدا افاضه می گردد.

2- ویژگی های روح ایمان

روح ایمان صنع خداست:

قُلْتُ لِاَبِی عَبْدِالله (علیه السلام): «اولئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوْبِهِمُ الْإِیْمانَ»(1)، هَلْ لَهُمْ فیما کَتَبَ فِی قُلُوْبِهِمْ صُنْعٌ؟ قال: لا.(2)

از امام صادق (علیه السلام) در پیرامون این آیه: «خدا در قلب های آنان ایمان را نگاشته است«سؤال نمودم که: آیا خود مؤمنین در نگاشته شدن ایمان نقشی دارند؟

امام (علیه السلام) فرمود: خیر.

روح ایمان، تأیید و حمایت خداوند از بنده مؤمن خویش است:

«اُولئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوْبِهِمُ الْإِیْمانَ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوح مِنْه.»(3)

آنان کسانی هستند که خدا ایمان را بر صفحه دلهایشان نوشته و با روحی از ناحیه خودش آن ها را تأیید [و تقویت] کرده است.

روح ایمان، آرامش و تسکینی است که از ناحیه خدا بر قلب مؤمن نازل می شود.

«هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ السَّکِیْنَهَ فِی قُلُوْبِ الْمُؤْمِنیْن لِیَزْدادُوا أیماناً مَعَ أیمانِهِم»(4)

او کسی است که آرامش را در دلهای مؤمنان نازل کرد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزاید.