توحید و اسماء و صفات صفحه 12

و گفته شده است: معرفت در جایی به کار می رود که چیزی به آثارش درک شود، اگرچه ذاتش درک نشود؛ و علم غالباً در جایی به کار می رود که ذات شیء درک گردد. ازاین رو، گفته می شود: فلانی خدا را می شناسد و گفته نمی شود: خدا را می داند.

2_ شیخ بهایی می نویسد :

قال بعض الأعلام: أکثر ما تطلق المعرفه علی الأخیر من الإدراکین للشیء الواحد إذا تخلّل بینهما عدم، بأن أدرکه أوّلاً ثمّ ذهل عنه ثمّ أدرکه ثانیاً فظهر له أنّه هو الّذی کان قد أدرکه أوّلاً؛ و من هاهنا سمّی أهل الحقیقه بأصحاب العرفان، لأنّ خلق الأرواح قبل خلق الأبدان _ کما ورد فی الحدیث _ و هی کانت مطّلعه علی بعض الإشراقات الشهودیّه مقرّه لمبدعها بالربوبیّه کما قال سبحانه: (أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلی) لکنّها لإلفها بالأبدان الظلمانیّه وانغمارها فی الغواشی الهیولانیّه ذهلت عن مولاها و مبدعها فإذا تخلّصت بالریاضه من أسر دار الغرور و ترقّت بالمجاهده عن الالتفات إلی عالم الزور، تجدّد عهدها القدیم الّذی کاد أن یندرس بتمادی الأعصار والدهور و حصل لها الإدراک مرّه ثانیه و هی المعرفه الّتی هی نور علی نور.(1)

بعضی از بزرگان می گویند: معرفت غالباً به ادراک دوم از دو ادراک شیء گفته می شود که بین آن ها عدم فاصله انداخته باشد؛ به این صورت که اوّل آن را درک کند، سپس از آن غافل شود و دوباره به ادراک آن نایل آید و برایش روشن شود که این همان است که پیش تر آن را درک کرده بود. و به همین جهت است که اهل حقیقت را اصحاب ع_رفان نامیده اند. زی_را خداون_د ارواح را پیش از ابدان آفرید _ همان طور که در حدیث وارد شده است _ و ارواح در آن هنگام بر برخی از اشراقات شهودی آگاهی داشتند و بر آفریدگار خویش اقرار کردند؛ چنان که خدای تعالی می فرماید: «آیا من