توحید و اسماء و صفات صفحه 162

1_2. بیرون بودن معرفت خدا از توانایی انسان

(لا یُکَلِّفُ آللهُ نَفْساً إِلّا وُسْعَها) (1)

(لا نُ_کَلِّفُ نَفْساً إِلّا وُسْعَها) (2)

(لا یُکَلِّفُ آللهُ نَفْساً إِلّا ما آتاها) (3)

توانایی بر انجام تکالیف، از شروط عامّ همه تکالیف است. تکلیف انسان بر امری که قدرت انجام دادن آن را ندارد، امری قبیح است که از هیچ عاقلی سر نمیزند. معرفت و هدایت فعل انحصاری حقّ متعال است که برای هیچ کس، راهی به آن قرار نداده است و همه قوای ادراکی انسان، از رسیدن به آن عاجز و ناتواناند؛ پس تکلیف انسان به معرفت خداوند متعال تکلیف به غیر مقدور خواهد بود. در نتیجه، یکی از مصادیق روشن و آشکار آیات مزبور، معرفت خدای متعال است. البتّه آیات شریفه به تنهایی، بر اینکه معرفت، فعل الله است دلالت ندارد؛ ولی روایتی که در تفسیر یکی از آیات شریفه نقل گردیده و در ادامه همین بحث میآید، نشان میدهد که آیات به معرفه الله تعالی هم ناظر است.

2. روایات

2_1. عبد الأعلی میگوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم :

أَصْلَحَکَ اللَّهُ! هَلْ جُعِلَ فِی النَّاسِ أَدَاهٌ یَنَالُونَ بِهَا الْم_َعْرِفَهَ؟

قَالَ: فَقَالَ: «لا.»

قُلْتُ: فَهَلْ کُلِّفُوا الْم_َعْرِفَهَ؟ قَالَ: «لا. عَلَی اللَّهِ الْبَیَانُ.» (لا یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْساً

1- . بقره (2) / 286.
2- . انعام (6) / 152.
3- . طلاق (65) / 7.