توحید و اسماء و صفات صفحه 179

10. بعد از اینکه خداوند متعال معرفت خویش را به بندگان تفضّل فرمود، وظیفه بندگان است که راههای تداوم و استمرار آن را طی کنند و با عمل بر اساس وظایف بندگی است که خدای تعالی معرفت خویش را برای آنان فزونی میدهد.

5. هدایت و معرفت اوّلی و ثانوی

تا حال سخن در این بود که معرفت خدا فعل اوست و خداوند، خود باید حقیقت خویش را به بندگان بشناساند. حال بحث در این است که همین معرفت _ که فعل خداست _ مراتب و درجات دارد (1) و بر هر مرتبه آن، برخی وظایف و

احکام مترتّب است. مرتبه اوّل آن همان معرفت ابتدایی است که خداوند متعال به همه بندگانش عطا میکند. آنگاه که بندهای از نعمت شناخت خدا و خالق خویش برخوردار شد، باید به وظیفه خویش در قبال آن عمل کند و بندگی خود را نشان دهد. بنابراین، هر بندهای که بعد از دریافت معرفت، سر تسلیم فرود آورد و به بزرگی و سروری و مالکیّت و صاحب نعمت بودن او اعتراف و اذعان کند، در حقیقت، با این اقرار و اذعان و خشوع و خضوع و بندگی، شکر نعمت بزرگ معرفت را به جا آورده است.

از سوی دیگر، خداوند بر خود لازم کرده است که هر بندهای که شکر نعمتش را به جا آورد، بر نعمت او بیفزاید. پس به دنبال اطاعت و تسلیم، مراتب دیگری از