توحید و اسماء و صفات صفحه 204

1. نهی از تفکّر و تکلّم درباره خدا

انسان و همه قوای ادراکی او مخلوق خدای متعال و محدود است. در این جهت، میان کامل ترین آن ها در اندیشه و فکر، و ناقص ترینشان فرقی نیست. به همین سبب، خداوند متعال همه انسان ها را از تفکّر و تعقّل در مورد خویش نهی کرده می فرماید:

(وَأَنَّ إِلی رَبِّکَ المُنْتَهی)(1)

و این که پایان و نهایت به سوی خداوندت است.

پس هر جا سخن و اندیشه به خدا رسید، باید بریده شود؛ چرا که تفکّر و تعقّل که درباره خدا موجب سرگردانی و تحیّر می گردد.(2) امام صادق (علیه السلام) می فرماید:

فَإِذَا انْتَهَی الْکَلَامُ إِلَی اللَّهِ فَأَمْسِکُوا.(3)

آن گاه که سخن به خدا رسید، باز ایستید.

در روایتی آمده است که برخی از متکلّمان نهی از سخن گفتن در دین را درباره کسانی می دانستند که در مطالب دینی هیچ گونه اطّلاعی ندارند؛ امّا ورود در این مباحث برای کسانی که در این مسائل رسوخ پیدا کرده و کامل شده اند، اشکالی ندارد. امام (علیه السلام) در مقابل آنان فرمود:

الُْمحْسِنُ وَ غَیْرُ الُْمحْسِنِ لَا یَتَکَلَّمْ فِیهِ فَإِنَّ إِثْمَهُ أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِ.(4)

دانا و غیر دانا در این باره سخن نگوید که گناهش از فایده اش بیشتر است.(5)

پس اگر بندگان از اظهار نظر در مسائل دینی بر حذر داشته شده اند، پر واضح است که به سخن گفتن در باره خدا _ که در رأس امور دینی قرار دارد _ مأذون و مجاز

1- . نجم (53) / 42.
2- . کافی 1 / 92
3- . کافی 1 / 92؛ بحارالانوار 3/ 264.
4- . وسایل الشیعه 16 / 201؛ توحید / 459.
5- . توحید صدوق / 459.