توحید و اسماء و صفات صفحه 24

همچنین :

هِیَ الْإِسْلَامُ فَطَرَهُمُ اللَّهُ حِینَ أَخَذَ مِیثَاقَهُمْ عَلَی التَّوْحِید. (1)

فطرت همان اسلام است. آنگاه که از آنان پیمان گرفت، بر توحید مفطورشان کرد. (2)

ه ) در برخی روایات تصریح شده است که فطرت انسانها بر معرفت صورت گرفته است. امام باقر (علیه السلام) در معنای آیه مورد بحث، خطاب به زراره میفرماید :

فَطَرَهُمْ عَلَی التَّوْحِیدِ عِنْدَ الْمِیثَاقِ عَلَی مَعْرِفَتِهِ أَن َّهُ رَبُّهُمْ. قُلْتُ: وَ خَاطَبُوهُ؟ قَالَ: فَطَأْطَأَ رَأْسَهُ ثُمَّ قَالَ: لَوْ لَا ذَلِکَ لَمْیَعْلَمُوا مَنْ رَبُّهُمْ وَ لَا مَنْ رَازِقُهُمْ. (3)

خداوند آنان را هنگامی که بر معرفت ربوبیّت خویش میثاق میگرفت، بر توحید مفطورشان کرد.

زراره پرسید: آیا با آنها گفتگو کرد؟ حضرت سر مبارک خویش را پایین انداخت و فرمود: اگر چنین نبود، آنان پروردگار و روزیدهنده خویش را نمیشناختند.

حاصل آنکه معنای لغوی فطرت، ابتدا و آغاز کردن امر است. از این رو، فطرت توحید و اسلام و معرفت خدای متعال، از آغاز آفرینش با انسان همراه و با حقیقت وجودی او درآمیخته است و انسان، هیچگاه از آن بر کنار نبوده و نخواهد بود. روایاتی که در تفسیر آیه فطرت بیان شده نیز بر این معنا تأکید دارند.

2_2. آیه «صبغه الله»

(وَ قالُوا کُونُوا هُوداً أَوْ نَصاری تَهْتَدُوا قُ_لْ بَ_لْ مِلَّهَ إِبْراهِ_یمَ حَنِ_یفاً وَ ما کانَ مِنَ آلمُشْرِکِ_ینَ* قُولُوا آمَنّا بِاللّهِ وَ ما أُنْزِلَ إِلَیْنا وَ ما أُنْزِلَ إِلی إِبْراهِ_یمَ

1- . توحید صدوق / 329، ح 3.
2- . درباره میثاق، در گفتاری دیگر، بحث خواهد شد.
3- . توحید صدوق / 330؛ بحارالانوار 3 / 278.