توحید و اسماء و صفات صفحه 45

میآورند، او را به یگانگی میخوانند و از او کمک و یاری میجویند.

5. ظهور معرفت فطری در سختیها و گرفتاریها، و ایمان و کفر

الف) در بحث از آیه شریفه (کانَ آلنّاسُ أُمَّهً واحِدَهً) گفتیم که همه انسانها آنگاه که پا به دنیا می گذارند، در فطرت خویش معرفت خداوند متعال را دارند: «کُلُّ مَوْلُودٍ یُولَدُ عَلَی الْفِطْرَهِ.» با وجود این، همه از خدای خویش، محجوب به حجاب غفلت و فراموشیاند. زیرا او به عمد، معرفت خویش را از یاد آنها برده است. بدین ترتیب، انسان بدون بهرهیابی از تعالیم پیامبران الاهی به معرفت خدای خویش نمیرسد. در نتیجه، متّصف به کفر و شرک و ایمان هم نخواهد شد. از این رو، حجّت بر وی باوجود پیامبران و تعالیم آنها تمام میشود :

إنّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ النَّاسَ عَلَی الْفِطْرَهِ الَّتِی فَطَرَهُمُ اللَّهُ عَلَیْهَا لَا یَعْرِفُونَ إِیمَاناً بِشَرِیعَهٍ وَ لَا کُفْراً بِجُحُودٍ ثُمَّ ابْتَعَثَ اللَّهُ الرُّسُلَ إِلَیْهِمْ یَدْعُونَهُمْ إِلَی الْإِیمَانِ بِاللَّهِ حُجَّهً لِلَّهِ عَلَیْهِمْ. (1)

ب) اگر کفر و ایمان با توجّه به دعوت و تعالیم پیامبران حاصل میشود، پس چگونه است که در برخی از آیات بأساء و ضرّاء، خداوند متعال تصریح میکند که آنان پس از رفع گرفتاریشان، کافر و مشرک میشوند؟

(فَلَمّا نَجّاهُمْ إِلی البَرِّ إِذا هُمْ یُشْرِکُونَ) (2)

(فَلَمّا نَجّاکُمْ إِلی البَ_رِّ أَعْرَضْتُمْ وَ کانَ الإِنْسانُ کَفُوراً) (3)

جواب این تعارض بدوی آن است که ظهور معرفت فطری در سختی و گرفتاری، اختصاص به مؤمن ندارد؛ بلکه کافر و مشرک و ناآگاه نیز در این حالت متوجّه خدای متعال میگردند و این گونه افراد یا از قبل مؤمناند یا کافر و مشرک و یا «ضالّ» و

1- . بحارالانوار 11 / 39؛ علل الشرایع 1 / 121.
2- . عنکبوت (29) / 65.
3- . اسراء (17) / 67.