توحید و اسماء و صفات صفحه 63

(وَل_کِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِیحَهُمْ).(1)

پس در این موارد، چاره ای جز رجوع به عالم و تقلید از او نیست. البتّه این بدان معنا نیست که هیچ راهی برای درک و رسیدن به وجدان معرفت موجودات و تسبیح آن ها برای انسان نباشد؛ ولی کسی که به وجدان و درک آن نرسیده، چاره ای جز قبول آن ندارد و انکار آن انکار امری خواهد بود که از آن هیچ اطّلاعی ندارد و درک آن خارج از محدوده قوای ادراکی اوست.

4. خلاصه درس چهارم

Ë بعثت انبیا برای تذکّر بندگان به خدای معروف فطری و بیرون آوردن ایشان از غفلت و فراموشی است. غفلت و فراموشی گاهی در اثر مرور زمان و عدم دسترسی بشر به حجّت خدا و در نتیجه، عدم تذکّر و تنبّه به فطرت به وجود می آید و گاه به سبب وسوسه شیاطین و پس از تذکّر و یادآوری فطرت، بر عدّه ای از بندگان عارض می گردد.

Ë همه انسان ها با معرفت خدای تعالی پا به دنیا می گذارند، هر چند به آن توجّه نداشته باشند.

Ë با فطرت، حجّت خداوند بر خلق تمام می شود و عقد قلبی معرفت خداوند توسّط عقل صورت می گیرد.

Ë انسان با نور عقل خویش راهی به معرفت خداوند متعال ندارد؛ ولی با وجود معرفت فطری، عقل انسان را موظّف به تسلیم و خضوع در برابر خدا می کند.

Ë همه مردم، اعمّ از مؤمن و ملحد، در حقیقت، دارای معرفت خدا هستند و انکاری که از ایشان دیده می شود، از باب عناد و مخالفت است.

Ë معرفت خدا امری جدا از توحید او نیست؛ لذا از کلمه اخلاص یا توحید به