توحید و اسماء و صفات صفحه 73

فوق علّیّین آمده است، اشاره ای به این مطلب دیده می شود.

4. تواتر روایات خلقت ارواح پیش از ابدان

در تواترمعنوی و مضمونی روایات خلقت ارواح پیش از ابدان، جای شکّ و شبهه ای نیست، بلکه در برخی موارد ادّعای تواتر لفظی نیز وجود دارد؛ با وجود این شیخ مفید روایات این باب را آحاد دانسته است.(1) امّا صدرالدین شیرازی؛

روایات این باب را خارج از حد شمارش دانسته و خلقت ارواح پیش از ابدان را از ضروریّات مذهب شمرده است.(2)

علّامه مجلسی نیز روایات این باب را قریب به تواتر شمرده، تصریح کرده که ادلّه اقامه شده بر حدوث ارواح در هنگام خلقت ابدان، همه، مخدوش اند و با آن ها نمی شود این همه روایات را رد کرد.(3)

مرحوم سیّد نعمت الله جزائری نیز روایات این باب را مستفیض بلکه متواتر می داند.(4)

مرحوم آیه الله شیخ عبدالنبی عراقی نیز روایات عالم میثاق را به نُه دسته تقسیم کرده که چند دسته از آن ها مربوط به خلقت ارواح پیش از ابدان است. ایشان در عنوان طایفه اوّل می فرماید :

طایفه اوّل به این عنوان است که ارواح خلق شدند قبل از اجساد به دو هزار سال. و این طایفه، در بین اخبار، تواتر لفظی دارد.(5)

در مورد طایفه دوم می فرماید:

1- . المسائل السرویّه/ 52 (مصنفّات الشیخ، ج 7)؛ تصحیح الاعتقاد /80 و 81 (مصنفّاتالشیخ، ج 5). و ر.ک، تعلیقه استاد مصباح بر بحارالانوار 61/141، و سلسله مقالات کنگره شیخمفید، ش 74، مقاله خلقت ارواح قبل از ابدان، نوشته زین العابدین قربانی، ص 10.
2- . عرشیّه /23.
3- . بحارالانوار 61/141.
4- . انوار نعمانیّه1/268.
5- . روح ایمان /186.