براهین جهان شناختی از دیدگاه ابن سینا و آکویناس صفحه 120

کمال یابی افلاک را حرکت دانسته است و از هر حرکتی در پی حرکت دیگر، به مثابه کمال یابی پیاپی یاد کرده و گفته است:

«نقصان فلک به وسیله حرکت جبران می شود... حرکت فلک، کمال حرکت است؛ نه این که او به وسیله حرکت به کمال برسد؛ زیرا اگر کمال فلک، به غیر حرکت باشد، حتماً با رسیدن به کمال، از حرکت باز می ایستد. نقش حرکت در افلاک، همانند نقش ثبات برای اجسام متحرکه در مکان طبیعی آنهاست. بدین سبب، افلاک به طور پیوسته در حرکتند.»(1)

از نگاه شیخ، افلاک سماوی، دارای قوه تعقل و تصور است. با تصور، تعقل و شناخت وجوه حکمت، نشاط به آنها دست می دهد و سپس به حرکت در می آید.

هم چنین فلک دارای عقل مفارق است اشیاء را تعقل می کند و در تعقل خود، از عقل فعال(2) کمک می گیرد و از این که افلاک دارای نفس

فلکیه است، به جانب کمال در حرکت است(3).

بوعلی می گوید نفس اجرام سماوی - چنان که پیش از این نیز اشاره شد - دارای اراده جزئی یا اراده کلی است که به اجرام تعلق دارد تا به نوعی از کمال برسد و شوق به سوی کمال، موجب حرکت می شود.

و) احتیاج حرکت به محرک غیر متحرک

طبق دیدگاه ابن سینا، هر جسم دارای حرکت، در حرکتش نیازمند به علت است. حرکت یا به وسیله اسباب خارج از اجسام است، مثل چیزهایی که

1- (1) التعلیقات، ص 126 و 127.
2- (2) . Agent. Intellect.
3- (3) همان، ص 121 و 122.