براهین جهان شناختی از دیدگاه ابن سینا و آکویناس صفحه 149

کلیسای کاتولیک روم هم چنان وفادار بماند و به آغاز حرکت و حادث بودن جهان اعتقاد کامل داشته باشد. هم چنین تلاش کرده تا وجود خداوند را به عنوان علت حرکت و علت حدوث عالم احراز و اثبات نماید. وی به این مطلب آگاه بوده است که در مورد آغاز زمانی جهان و حرکت نمی توان برهان قانع کننده ای یافت. او دراین باره با فرقه فرانسیسکن ها مخالف و با فلسفهْ مشأ حتی الامکان موافق است(1).

توماس با تأثیرپذیریی از شارحان و مدرسان نوافلاطونی کوشیده تا به برهان حرکت خویش کارآیی بیشتری ببخشد و به نتیجه مورد نظرش برسد و آن اثبات محرّک اول و علت نخستین است که از دیدگاه توماس، همه آن را خداوند می دانند.

ه-) خلاصه برهان حرکت، به بیان آکویناس

فشرده برهان حرکت به بیان توماس می تواند به صورت ذیل باشد:

الف) اشیاء، حرکت و تغییر دارند، چنان که مشاهده می کنیم؛

ب) حرکت (تغییر) انتقال از قوه به فعل است؛

ج) هیچ چیز از قوه به فعلیت نمی رسد، مگر به واسطه چیزی که خودش فعلیت دارد؛

د) نمی شود یک چیز واحد، از جهت واحد و در آنِ واحد، هم بالقوه و هم بالفعل باشد؛

ه -) هر شیء حرکت داری احتیاج به محرک و علت دارد؛

و) سلسله علل و محرک ها نمی تواند تا بی نهایت ادامه داشته باشد و وجود سلسله نامتناهی از محرک ها محال است؛