براهین جهان شناختی از دیدگاه ابن سینا و آکویناس صفحه 16

ج) برهان صدیقین و برهان فقر وجودی؛

د) برهان حدوث؛

ه -) برهان حرکت؛

و) برهان نظم؛

ز) برهان علت و معلول؛

ح) برهان وسط و طرف.(1)

براهین ذیل نیز از جمله براهین اثبات وجود خدا هستند که فلاسفه و متکلمان غربی آنها را مطرح کرده اند:

1. برهان وجودشناختی (انتولوژی). این برهان در غرب ابتدا به وسیله آنسلم(2) مطرح شد و بر محور تعریف از خداوند به عنوان «چیزی که بزرگ تر از آن قابل تصور نیست» قرار دارد. البته مستلزم این است که حداقل در ذهن ما به عنوان یک واقعیت ذهنی وجود داشته باشد. او می گوید: چنین چیزی می بایست در خارج نیز وجود داشته باشد، وگرنه ما می توانیم بار دوم چیزی را تصور کنیم که از آن بزرگ تر باشد. این امر مستلزم خلف است.(3)

2. «براهین جهان شناختی» که مبتنی بر یک داده تجربی از جهان خارج است؛ داده هایی(4) نظیر وجود موجودات «ممکن»، متحرک و اشیاء

1- (1) به نظر می رسد که نخستین تقریر این برهان توسط ابن سینا صورت گرفته (رک: الهیات شفا، ص 327-342)؛ چنان که فیلسوفان بعد از آن، ضمن تبیین و جانب داری از این برهان، او را به ابن سینا نسبت داده اند. (رک: بهمنیار، التحصیل، تصحیح: مرتضی مطهری، ص 558؛ صدرالمتألهین، شیرازی، الاسفار الربعه، ج 2، ص 145).
2- (2) آنسلم قدیس Anselm (1109- 1033) راهب بندیکتوسی و اسقف اعظم کلیسای کنتربری و متکلم با نفوذ قرن یازدهم.
3- (3) جان هیک، اثبات وجود خدا، ص 29؛ پل ادواردز، براهین اثبات وجود خدا، در فلسفه غرب، ص 37.
4- (4) . data.