براهین جهان شناختی از دیدگاه ابن سینا و آکویناس صفحه 174

او سرچشمه می گیرد، همگان آن را خدا می نامند؛

5. بنابراین، از مشاهده موجودات ممکن که در معرض کون و فسادند، به وجود خداوند پی می بریم.(1)

ه-) نگاهی تحلیلی به گزاره های مهم

اشاره

در میان فقرات نه گانه برهان امکان و وجوب، چند گزاره، مهم و کلیدی به چشم می خورد و لازم است نگاه کلی و تحلیلی به آنها داشته باشیم؛ شبیه آن چه که در برهان حرکت و علیت فاعلی بیان شد. این نگاهی می تواند به قرار ذیل باشد:

یکم) برهان امکان و وجوب، متکی بر واقعیات و تجربه حسی

برهان امکان و وجوب نیز همانند دو برهان حرکت و علیت فاعلی، متکی بر واقعیات(2) و تجربه حسی است. آغاز این برهان از حقایق عینی و حسی نشأت می گیرد که نشان می دهد چیزهایی وارد هستی می شود و سپس از بین می رود. این یک حقیقت عینی و تجربی است و لازمه آن امکان اشیاء است؛ هم امکان این که آنها وجود داشته باشند و هم امکان این که وجود نداشته باشند. پس آنها ضرورتاً وجود ندارند.

اتین ژیلسون درباره توضیح گزاره فوق چنین گفته است:

«آغاز این راه سوم می تواند به فهم ما از آن چه که توماس نقطه شروع تجربی لحاظ کرده و در تجربه حسی عرضه می شود، کمک کند. برای او